Skírnir - 01.01.1980, Side 208

206
HELGA KRESS
SKÍRNIR
Viðhorf Alla lýsir að mínu mati því kvenhatri sem fyrir er í þjóðfélaginu,
ekki endilega vitund og vild höfundar. Það gæti sem sé hugsast að skoðun
persónunnar Alla væri einmitt andhverfa þeirrar skoðunar sem höfundur tel-
ur æskilega. Hugsanir Sóleyjar um það hvað hún sé fátæk og ómerkileg túlk-
ar Gerður á svipaðan hátt, gerir skoðun Sóleyjar á sjálfri sér að skoðun höf-
undar á henni og ályktar sem svo að hann telji stúlkur eins og hana ekki hafa
neina innri verðleika (111). A öðrum stað segir hún: „Ahugi hennar snýst
mest um kvikmyndastjörnur og svo les hún ástarsögur og skrítlur. Sóley leitar
því ekki kvenlegra fyrirmynda í raunveruleikanum, heldur í tilbúnum heirni
skemm tiiðnaðarins." (114) Enn þann dag í dag bæta ungar stúlkur sér upp
blákaldan veruleikann með því að lifa sig inn í ástarsögur og kvikmynda-
stjörnur. Og hvar skyldu þessar kvenlegu fyrirmyndir í raunveruleikanum
vera? Með þessari lýsingu á Sóleyju er höfundur að draga upp mjög raun-
sæja mynd af umkomulausri stúlku og þeim fánýta skemmtiiðnaði sem að
henni er haldið.
Af umfjöllun Gerðar um Atómstöðina kemur fram að hún gerir sér ekki
grein fyrir iróniu í bókmenntum. Um siðferðishugmyndir höfundar segir
hún: „Þrátt fyrir töluvert „lauslæti" í Atómstöðinni er í aðra röndina
gælt við hugmyndina um skírlífi kvenna og Ugla talar um að hún sjálf
og Aldinblóð geti orðið afturbatapíkur ef þær komi ekki nálægt karl-
mönnum í sjö ár.“ (69) Hér er höfundur að lýsa hinu viðtekna siðferði
borgarastéttarinnar, sem hann gerir rokna grín að. Það er ekki hann sem
er að gæla við skírlífishugmyndina! Orð Uglu „ég veit það er hlægilegt,
fyrirlitlegt, svívirðilegt og byltingarsinnað, að kvenmaður skuli ekki vilja
vera einhver tegund ambáttar eða skækju“ tekur Gerður sem dæmi um „þá
hugmynd að konur séu ekki menn, ekki manneskjur“ (62). Hún gerir enga
grein fyrir því hver það sé sem hafi þessa hugmynd. Er það Ugla eða höf-
undur? Það skyldi þó aldrei vera það þjóðfélag sem sagan er að lýsa?
í umfjölluninni um Dægurvísu vitnar Gerður í hugleiðingar Ásu um kyn-
líf ógiftrar konu: „. .. þær stundir geta komið fyrir konu, að hún þráir
aðeins karlmann. En slíkt er svo ljótt og ósiðlegt, að engin heiðvirð kona
hugsar það...“ (170). Þessar írónísku hugsanir Ásu gerir hún umsvifalaust
að skoðun höfundar og talar í því sambandi um „fordæmingu“ þessarar
þrár (170). Hún sér ekki að höfundur er hér að lýsa borgaralegu siðferði,
sem hún á engan hátt leggur blessun sína yfir.
Ekki verður alltaf séð samband raka og niðurstöðu í þessari ritgerð, og
sem dæmi um það skal hér tekinn kaflinn „Afstaða til kynsystra" í umfjöll-
uninni um Dyr standa opnar. Þessi kafli er ein blaðsíða að lengd. Fyrst eru
nefnd nokkur dæmi þess að Ingveldur og Gunna keppist um hylli sögu-
manns, síðan er rætt um hálfsystur móður sögumanns, sem stundar hana
veika, þar næst er að því vikið að vináttu karlmanna sé ekki lýst og að af-
staða sögumanns til fólks einkennist af kæruleysi, og að lokum eru nokkrar
línur um það að líf kvenna séu Gunnu víti til varnaðar og að frænka henn-