Þjóðmál - 01.09.2014, Qupperneq 22

Þjóðmál haust 2014 21
lendis á stríðsárun um fyrri . Reglu gerðir, boð
og bönn, streymdu frá lands stjórninni . Slíku
áttu Íslend ingar ekki að venjast .
Stríðsáhugi
Sjaldan eða aldrei höfðu erlend tíðindi vakið eins óskipta athygli og raunin
varð með fyrstu fréttaskeytin af friðslitum
stórveldanna sumarið 1914 . Í Reykjavík
hóp aðist fólk saman við ritstjórnarskrifstof-
ur Ísafoldar, Morgunblaðsins og Vísis í Aust-
ur stræti til að lesa nýjustu fregnmiðana og
skoða myndir og kort af vígvöllunum sem
starfsmenn blaðanna höfðu hengt upp .
Ekki var áhuginn minni norðan heiða ef
marka má frásögn Akureyrarblaðsins Dags
fá einum árum síðar: „Allir, sem komnir
eru til vits og ára, muna eflaust eftir því,
þegar fregnin um Norðurálfuófriðinn barst
þeim fyrst til eyrna . Það var í ágústmánuði
1914, á sól skinsbjörtum sumardegi, þegar
flest lék í lyndi, að fregnin flaug hraðara en
logi yfir akur .“13
Líkt og erlendis nutu blöðin góðs af stríðs -
áhuga almennings . Morgunblaðið, sem hóf
göngu sína í nóvember 1913, greindi frá
því að fyrstu ófriðardagana hefði blað ið
„verið keypt og lesið miklu meira en nokkru
sinni áður“ og að daglega bætt ust við nýir
áskrifendur .14 Haustið 1914 stækk aði upplag
blaðsins um helming . Í endur minn ingum
sínum eru Vilhjálmur Finsen ritstjóri og Árni
Óla blaðamaður á einu máli um að ítarlegar
stríðsfréttir hafi riðið baggamuninn .15 Þannig
átti stríðið þátt í að koma fótunum undir
Morgunblaðið sem lengst af tuttugustu öld var
langstærsta dagblað landsins . Á Akureyri var
nýju blaði, Frétta b laðinu, hleypt af stokkun-
um í ágúst 1914 með það að meginmarkmiði
að flytja stríðsfregnir . „Skelfilegustu atburðir
mann kyns sög unnar“ — svo kölluðu menn
styr jöldina þar á bæ og furðuðu sig á grimmd-
inni og því „villidýrsæði“ sem virtist hafa
gripið Evrópuþjóðir .16
Íslendingar sýndu stríðinu mestan áhuga
í fyrstu . Þá voru spennan og óvissan mest .
Flestir áttu von á því að úrslitin réðust á
nokkrum vikum eða mánuðum . En það fór
á annan veg . Vopnin þögnuðu ekki fyrr en
barist hafði verið í fjögur ár og þremur mán-
uðum betur . Mannfallið var yfir þyrm andi,
um sex þúsund hermenn féllu að jafnaði á
hverjum einasta degi . Smátt og smátt hætti
fólk að kippa sér upp við stríðs fréttir enda
virtist friður alltaf vera jafn fjarlægur, sama
hverju fram vatt á víg völlunum .
Hungursneyð?
Hvað verður um Ísland í ófriðarbálinu? spurði fólk þegar það var orðið úrkula
vonar um að tækist „að afstýra slíkum
ófögnuði og heimsplágu“ .17 Íslendingar
voru slegnir óhug . Enda voru fréttir ekki
upp örvandi, til að mynda þessi sem lesa
mátti í Vísi 3 . ágúst 1914: „Skeð getur að
bann aður verði útflutningur á matvælum
Sjaldan eða aldrei höfðu erlendtíðindi vakið eins óskipta
athygli og raunin varð með fyrstu
fréttaskeytin af friðslitum stórveld-
anna sumarið 1914 . Í Reykja vík
hóp aðist fólk saman við ritstjórnar-
skrifstof ur Ísafoldar, Morgunblaðsins
og Vísis í Aust ur stræti til að lesa
nýjustu fregnmiðana og skoða
myndir og kort af vígvöllunum
sem starfsmenn blaðanna höfðu
hengt upp . Ekki var áhuginn minni
norðan heiða . . .