Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 56

í minnkandi áhuga þess á trúarbrögðum. Með auknum trúarlegum marg-
breytileika og endurkomu trúarbragða í þjóðfélagsumræðuna við lok 20.
aldar og byrjun þeirrar 21. hefur athyglin aftur í ríkari mæli beinst að
trúarbrögðunum og áhrifum þeirra, en nú með öðrum hætti. í því sambandi
hefur þróuninni verið lýst þannig að trúarleg uppeldismótun hafi breyst í
vestrænum samfélögum frá því að vera einsleit félagsmótun inn í tiltekin
trúarbrögð fjölskyldu og samfélags yfir í vaxandi margbreytileika þar sem
sambandið milli trúar fólks og trúarstofnana rofnar og trúarbrögðin verða
einn möguleiki af mörgum þegar kemur að mótun andlegra eða trúarlegra
viðhorfa. Tengsl ungs fólks við tilteknar trúarhefðir eða trúarstofnanir hafi
minnkað en áhugi þess á hinu trúarlega og andlega sé áfram mikill.23
í Bretlandi var í upphafi 10. áratugar sl. aldar sett fram það sjónarmið að
ungt fólk væri „trúað án þess að tilheyra“ (e. believing without belonging).
Davie hélt því fram á grundvelli rannsókna sinna að það væri misræmi milli
trúarlegra gilda fólks og raunverulegrar þátttöku í trúarlegri iðkun. Hún benti
á að margt fólk í Bretlandi og víðar í Evrópu héldi áfram að trúa en hins
vegar hafi dregið úr tengslum þess við trúfélög eða trúarlegar stofnanir. Davie
bendir að vísu á að þetta sé ekki alls staðar eins, það sé t.d. töluverður munur
í þessum efnum þegar borið er saman England og Norður-írland, borgir og
dreifbýli, eða fólk sem tilheyrir ólíkum stéttum eða trúfélögum. Hún ræðir
einnig sérstaklega stöðu ungs fólks og þann kynslóðamun sem virðist birtast
í rannsóknum í þá veru að ungt fólk sé síður trúað og trúrækið en eldra fólk.
Hér þurfi að vísu að huga að því hvað átt er við með trú og telur hún að ef
trúarhugtakið hafi breiða skírskotun í rannsóknum þá komi í ljós að það dragi
ekki úr trú að sama skapi og það dregur úr trúarlegri þátttöku og tengslum
við trúarstofnanir. Hún ályktar sem svo að trúarbrögð og trúarleg gildi séu
í raun ekki að hverfa í sama mæli og haldið hefúr verið fram. Það sé hins
vegar vafalítið rétt að sambandið milli trúar almennings og kirkjustofnana sé
að breytast, þ.e. sambandið milli þess að trúa og tilheyra. Niðurstaðan sé því
sú að meirihluti ungs fólks „trúi án þess að tilheyra“ og áhrif trúarstofnana
muni smám saman minnka.24 Davie taldi framsetninguna „að trúa án þess að
tilheyra“ geta varpa ljósi á trúarlíf bæði í Bretlandi og öðrum hlutum Evrópu.
En hún viðurkenndi líka að það hefði sínar takmarkanir. Hún innleiddi því
nýtt hugtak þar sem hún talaði um „staðgengils trú“ (e. vicarious religion).
23 Cusack2011.
24 Davie 1990, 1994.