Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Qupperneq 81

velviljuðum manni að segja rangt til um aldur. Þeir lifðu þar við skelfilegan
kost í stöðugri návist dauðans en stóðu saman í einu og öllu. Þar kom
samt að faðirinn lét lífið rétt við stríðslok eftir dauðagönguna miklu til
Buchenwald, 29. janúar 1945.
Wiesel, sem hafði að litlu að hverfa, settist að í Frakklandi en síðar í
Bandaríkjunum.
í Auschwitz
Haustið 2008 var sá er þetta ritar í hópi Islendinga staddur í Póllandi á stað
sem ber nafn sem skapar óhug í hugum allra sem það heyra - Auschwitz.9
Nafnið er löngu heimsþekkt sem heiti illræmdra útrýmingarbúða nasista.
Búðunum hefur verið haldið við allar götur síðan rússneskir hermenn komu
þangað í janúar 1945 og frelsuðu þá sem enn voru þar á lífi, marga hverja
nær dauða en lífi og flesta eins og lifandi beinagrindur að sjá.
Það er merkileg og óhugnanleg reynsla að koma á þennan stað, í þessar
víðáttumiklu búðir, að sjá þar öll verksummerkin eftir hina ótrúlega
grimmilegu aðferð nasista við að ryðja úr vegi ýmsum þeim er ekki voru
þeim þóknanlegir, einkum Gyðingum en ýmsum minnihlutahópum öðrum
einnig, svo sem samkynhneigðu fólki og sígaunum. Þessi ferð íslenska
hópsins til Auschwitz var rétt eftir hrun bankakerfisins íslenska. Ósköp varð
það hrun skyndilega smátt í sniðum frammi fyrir þeim mikla óhugnaði sem
þarna voru sláandi og óhrekjanleg minnismerki um.
Hvílík misnotkun á vísindum og tækni, kemur manni í hug frammi fyrir
þeim óhugnaði, því sannarlega hafði illskan og mannvonskan þarna tekið
vísindin í þjónustu sína til að afköstin og skilvirknin við manndráp hinna
saklausu yrði sem allra mest. í Auschwitz-búðum einum er talið að a.m.k.
ein og hálf milljón manna hafi verið tekin af lífi, það er fimm sinnum meiri
fjöldi en allir núlifandi Islendingar.
í heimsókninni á þennan óhugnanlega stað, Auschwitz, gekk ég framhjá
stórri hrúgu af barnaskóm í einum af timburskálunum sem fólkið var látið
hafast við í áður en það var líflátið. Sú sýn situr einna fastast í minni eftir
heimsóknina. Þetta voru skór barna sem mörg hver voru greinilega ekki
enn komin á skólaaldur og þetta er það eina sem eftir er af stuttri ævi
þeirri, skórnir, snjáðir og bera þess merki af hafa verið þarna í meira en
9 Sjá t.d. Steinbacher 2005: Auscbwitz, Levi, Primo 2006 Auschwitz Report og Gilbert, Martin
2001 Holocaust Journey.
79