Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Page 168

Upphaf sögunnar, hámiðaldir
Hvað frumkristnina á íslandi varðar fer höfundur troðnar slóðir, hann lítur
svo á að kristnitakan á íslandi hafi tekið mörg ár, aðdragandinn hafx verið
langur og sömuleiðis hafx það tekið drjúgan tíma fyrir nýjan sið að festa
sig í sessi auk þess sem hin fornu trúarbrögð hafi lengi lifað með þjóðinni
og aðlagast hinum nýja sið á löngum tíma. Höfundur hefur nýtt sér marg-
víslegt efni sem varpar enn skýrara ljósi á uppruna Islendinga og þar með
trúarmenningarinnar. Hann leitar fanga í kvæðum, lögum og stjórnsýslu-
ákvæðum, í þjóðsögum, Snorra Eddu, skáldakvæðum og Heimskringlu;
hann skoðar goðakvæði, Völuspá og Hávamál og fleiri fornar heimildir (13).
Tímabilið 950- 1066 nefnir höfundur víkingatíð sem kann að orka tvímælis
þegar íslensk saga er til umfjöllunar.
Annar kafli verksins fjallar um hámiðaldir. Á þeim tíma stóreflist samband
íslands við meginland Evrópu (37). Þar leitar höfundur sem fyrr fanga í
kveðskap og aðrar bókmenntir, bendir á dýrlingadýrkun, klaustrahreyfinguna
og ímynd Krists sem sigurvegara í myndlist hámiðalda (37). Höfundur
rekur hér ítarlega trúarleg kvæði, greinir m.a. frá Geisla, Plácítusdrápu,
Leiðarvísan, Harmsól, Líknarbraut, Sólarljóðum og Lilju sem allir vildu
kveðið hafa. Sömuleiðis gerir hann grein fyrir biblíuþýðingum, prédikunum
og textum sem tengjast helgihaldi frá þessum tímum. Einnig rekur hann
innihald íslendingasagna og fjölda annarra íslenskra bókmenntaverka frá
miðöldum. Sama er að segja um kirkjur og búnað þeirra, hann gerir og
grein fyrir klaustrunum. I öllu þessu styðst hann við nýjustu rannsóknir,
m.a. fornleifarannsóknir og tengir þær efninu með skilmerkilegum hætti.
Svipuðu máli gegnir um kirkjuna, kirkjupólitík miðalda, samskipti við
útlönd á þeim vettvangi, eitt og annað tínir höfundur til sem varpar ljósi á
þetta mikilvæga tímabil í menningarsögu þjóðarinnar. Hér er rakin viðleitni
Þorláks Þórhallssonar Skálholtsbiskups til að koma á kanónískum rétti
hér á landi, það var þáttur í þeirri kirkjuvaldsstefnu sem hann framfylgdi.
Áhugaverður þáttur í kirkjusögu Islands sem vekur og skýrir áhuga margra
kirkjunnar manna á Þorláki biskupi á síðari hluta tuttugustu aldar. Ekki
er myndin af forvera Þorláks í embætti fögur, Klængur Þorsteinsson „var
sagður hafa látið af embætti vegna vanheilsu og aldurs en að öllum líkindum
var hann settur af vegna barneignar og frillulífs með náfranæku sinni. Sú
átti heldur en ekki skrautlegan feril að baki ... Reyndar var þetta líferni
biskups í fyllsta samræmi við það sem tíðkaðist meðal íslenskra höfðingja á
þessum árum, en Klængur var fulltrúi þeirra á biskupsstóli. Þá þótti hann
166