Orð og tunga - 01.06.1990, Síða 23

KristjÁn Árnason
Hin þrefalda eftirlíking
Um þýðingarlistina
Það er sennilega góður siður að gefa ekki ritsmíðum eða öðrum hugverkum sínum
nafn fyrr en þau eru fullgerð, líkt og að það er ekki ráðlegt að skíra barn meðan
það er enn í móðurkviði og ekki er einu sinni vitað hvort það er sveinbarn eða
meybarn. Eg verð að viðurkenna það hér að ég valdi þessu spjalli heiti meðan
það var enn á fósturstigi í huga mér, og má því allt eins búast við því að það
reynist villandi er á líður, því sú eftirlíking sem þar er minnst á, og það meira
að segja þrefölduð, á þar eftir að koma æ minna við sögu og leikurinn að berast
víðar og það jafnvel út um allar trissur, ef að líkum lætur. Hins vegar hefði und-
irtitillinn, eftir á að hyggja, betur mátt standa einn, þar sem hann er fallinn til
að vekja spurningar og þá fyrst spurninguna um réttmæti þess að tengja saman
þessi tvö nafnorð, „þýðing“ og „list“, eins og ekkert væri sjálfsagðara og eins
og þau hljóti endilega að eiga samleið. En er ekki með þessu verið að fjölga list-
gyðjunum úr níu í tíu, líkt og fjölga má ráðuneytum, eða verið að krýna óverðuga
kolla með lárviðarsveig, ef þýðendum skal nú skipað á bekk með guðinnblásnum
listamönnum?
Eins og margt annað í oklcar lífi og menningu má líta á þýðingar sem illa nauðsyn
og jafnvel rekja þá nauðsyn samkvæmt bestu heimildum til misgerða og synd-
samlegs æðis forfeðra okkar. Því með því að reisa Babelsturninn, tákn mannlegs
oflætis, kallaði mannkynið yfir sig þann tungumálahrærigraut sem enn er við lýði,
þannig að síðan hefur ákveðinn hópur manna, þýðendurnir, fengið það hlutverk
að bæta fyrir þetta brot í sveita síns andlitis og hamast við að koma hugsun-
um eins yfir á mál annars. Af þeim sökum mætti helst líkja þeim við verkfæri
eða tæki nokkurt sem nefnist straumbreytir og er til komið vegna þeirrar áráttu
mannkyns að nota ekki sams konar rafstraum hvarvetna á byggðu bóli. Tæki
þetta er ekki ýkja fyrirferðarmikið eða áberandi, og eins er trúlega best að þýð-
andinn sé, svo að orð og hugsanir þess merka fólks sem við nefnum því virðulega
nafni „höfunda“ megi ná eyrum eða augum þess sem nema vill, án þess að milli-
liðurinn sé merkjanlegur. Að þessu leyti er kannski þýðandinn sambærilegur við
prófarkalesara sem þá fyrst vekur athygli á sínu starfi er honum verður á að
dotta smástund og láta prentvillupúkann leika lausum hala, því það eru einmitt
spaugilegar villur sem lielst gætu gert verk þýðandans fræg og í minnum höfð,
1