Ráðunautafundur - 20.02.1996, Side 270

262
I dag mun það almenn skoðun að útlitsmat eiginleika hafi ekki beina hagnýta þýðingu og
þeir eiginleikar sem slík kerfi meta eigi því ekki sem slíkir að vera þáttur í ræktunarmarkmiði
hjá viðkomandi kyni (undantekning frá þessu eru að vísu mjaltir og skap kúnna). Einu frávikin
frá þessu eru hjarðir sem leggja rnikla áherslu á sölu kynbótagripa (lifandi gripa). Aukin at-
hygli hefur hins vegar beinst að mörgum þáttum í slíku mati sem mögulegum kandidötum við
óbeint mat á hreysti og endingu kúnna. ÖIl umræða síðustu ára hnígur í þá átt að slíkum
þátturn beri meira vægi en verið hefur í ræktunarstarfinu vegna mikilla áhrifa á hagkvæmni
framleiðslunnar. Margar nýjar rannsóknir í þeim efnum erlendis á síðustu árum sýna að end-
ingu kúnna beri vægi á bilinu 20-50% af því vægi sem afkastageta gripanna hefur. Þennan
eiginleika er hins vegar útilokað að mæla þannig að slík mæiing nýtist í ræktunarstarfinu. Þar
verður að koma til óbeint mat og athygli beinist þar víða að því að finna hvaða þættir í útlits-
mati megi nýtast í því sambandi.
Verði hið línulega mat tekið upp sem kerfi við útlitsmat á kúm hér á landi, sem við
teljum að stefna beri að, eru hins vegar allmargir þættir sem kanna þarf enn frekar.
- Ákvarða þarf endanlega hvaða þættir eiga að vera með í slíku mati. í því kerfi sem
hér er lýst eru felldir út margir þættir sem finna má í erlendum kerfurn og sumir
þættir skilgreindir á annan hátt en þar er gert. Athygli virðist öðru fremur eiga að
beina að því að skoða nánar þætti sem notaðir eru til að meta júgur og spenagerð.
- Eigi að nota niðurstöður úr dómum við kynbótamat gripa og raunar einnig við að
raða gripum á sýningum þá er hæpið annað en að þær tölur séu áður leiðréttar með
tilliti til áhrifa af ytri þáttum. Þessa þætti þarf að skoða nánar með auknurn gögnum
en hægt var í þessari rannsókn. Alveg er eftir að skoða hvernig tölur fyrir fullorðnar
kýr nýtast í þessu sambandi. Markmiðið hlýtur að vera í framtíðinni að byggja upp
kerfi fyrir kynbótamat fyrir einstaka þætti á grunni einstaklingslíkans líkt og notað er
fyrir afurðaþætti í dag.
- Eins og bent hefur verið á þá er ekki hægt að nýta tölur eins og þær koma fyrir til að
fá heildareinkunn með einfaldri samlagningu á dómtölum fyrir einstaka þætti eins og
eldri dómkerfi byggðu á. Til að gera slíkt mögulegt eru fleiri atriði sem þarf að skoða.
Þar má hins vegar styðjast verulega við erlendar fyrirmyndir.
- Eðlilegt er að byrja á að fella saman fleiri þætti sem meta sama eiginleika í heildar-
einkunn fyrir þann eiginleika. Eins og víða erlendis sýnist eðlilegt að mynda þar þrjá
þætti, þ.e. bol, júgur og spena, auk þess sem sjálfstætt mat fyrir mjaltir og skap, sem
er í raun dómi óviðkomandi þar sem það byggir á umsögn umsjónarmanns gripsins,
verður ætíð notað.
- Til að byggja upp heildareinkunn fyrir einstaka þætti þá þarf að meta vægi hvers og
eins þeirra fyrir heildina. Einnig þarf að ákvarða kjörmörk einstakra þátta, en eins og
áður hefur verið bent á þá eru þau ákaflega breytileg fyrir einstaka þætti. Síðan er
einkunn fyrir einstaka eiginleka byggð upp með að leggja saman frávik einstakra
þátta frá kjörmörkun sem margfölduð eru með vægi þátta. Vandamál sem tengjast
ákvörðun á kjörmörkun verða stuttlega skýrð.
- Heildareinkunn má síðan byggja upp til nota þar sem hún á við með því að vega
saman einkunnir einstakra eiginleika. Vægi eiginleika í heildareinkunn er líklegt að