Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2016, Page 11

10
ið; aðgerðunum er því ætlað að neyða aðgerðaleysi upp á stóriðjufyrirtæki.
Þessar kröfur koma fólki gjarnan neikvætt fyrir sjónir, aðgerðasinnarnir
eru sakaðir um að vera á móti öllu, eins og af prinsippástæðum, þar með
töldum framförum, hagvexti og því sem honum er gjarnan jafnað við,
velmegun samfélaga.
Hér verður fjallað um þessar andkapítalísku kröfur umhverfisvernd-
arsinna um „aðgerðaleysi“ í samhengi við olíuleitina sem á sér stað á
Drekasvæðinu. Þótt olíuleitin sem farið hefur fram út af norðausturströnd
Íslands síðan fyrstu leyfin voru gefin út 2013 hafi mætt lítilli mótstöðu
stjórnmálaafla í landinu, stigu bæði hópar og einstaklingar fram sem lögðu
til að íslensk stjórnvöld slepptu framkvæmdunum, gjarnan með vísan til
áreiðanlegustu vísinda um hnattræna hlýnun og hlut olíu í vandanum.
Viðbrögðin við þessum tillögum eða kröfum – og jafnvel enn frekar skort-
ur þar á – eru kveikjan að þessari grein.
Til að varpa ljósi á mikilvægi aðgerðaleysis, þegar það skortir hvorki
getu til aðgerða né gróðavon, mun ég leita til ítalska heimspekingsins
Giorgio Agamben, sem hefur fjallað um aðgerðaleysi ritarans Bartleby
og hugtakið „megund“ (e. potentiality) í því samhengi. Ég tel að skrif
Agambens geti hjálpað okkur að hugsa um það sem gera þarf til að draga
úr hnattrænni hlýnun á næstu áratugum, þegar það felur ekki aðeins í sér
aðgerðir heldur líka aðgerða- eða framkvæmdaleysi sem er síður en svo
samrýman legt rökvísi kapítalisma og nýfrjálshyggju, en þar er gerð krafa
um gróða og stöðugan vöxt.2
Það að biðja ráðamenn eða fyrirtæki um að láta skammtímagróðasjón-
armið lönd og leið felur í sér ósk um að viðkomandi sætti sig við að mistak-
ast sé miðað við þá mælikvarða sem eru ríkjandi í kapítalísku neyslusam-
félagi. Það skýrir að hluta hvers vegna krafan virðist mörgum svo fráleit,
svo fráleit að hún kallar ekki einu sinni á svör þótt rökin gegn olíuleitinni
séu fullkomlega skiljanleg ef vísindin að baki hnattrænni hlýnun eru höfð í
huga. En það má heldur ekki líta framhjá því að hugmyndir um velgengni
2 Í því sem á eftir fer verður gert ráð fyrir því að olíuleit á Drekasvæði gæti orðið
ábatasöm þótt það sé á þessu stigi máls alls óvíst. Engin olía hefur fundist enn sem
komið er, en fyrsti leiðangurinn fór fram bróðurpart septembermánaðar 2015. Þá
hefur Kjell Pedersen, framkvæmdastjóri norska ríkisolíufyrirtækisins Petoro sem á
hlut í sérleyfunum þremur sem gefin voru út 2013 og 2014, „ítrekað nauðsyn þess
að horfa á olíuleit sem langhlaup þar sem tímaramminn væri í áratugum en ekki
árum.“ Sjá „Allavega 10 ár í raunverulegan árangur“, mbl.is 4. janúar 2013, sótt 21.
nóvember 2015: http://www.mbl.is/vidskipti/frettir/2013/01/04/aratugur_i_raun-
verulegan_arangur/.
GUÐRúN ELSA BRAGADÓTTIR