Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2016, Blaðsíða 103

102
við eru sérstaklega áleitnar og mikilvægt innlegg í umræðuna um loftslags-
mál á Íslandi, en þær beinast að ýmiss konar siðferðilegum álitamálum sem
snúa að sambandi manns og náttúru.
Einn að kostum ljóðsins er að það á jafn auðvelt með að lýsa aldri vetr-
arbrautanna og leifturstundu eldingar sem lýstur niður í tré. Fyrir vikið
hentar ljóðið einkar vel til að fjalla um loftslagsbreytingar. „Fyrir þér er
einn dagur sem þúsund ár / og þúsund ár dagur, ei meir“ orti Matthías
Jochumsson um almættið og almættisvitund ljóðsins spannar sömu víddir.
Það veit Guðrún Hannesdóttir sem yrkir í ljóðinu „loftsteinadrífa (des-
ember)“ um andartaks leiftur stjörnuregns á himni og svo annað og eldra
ljós sem forðum bjó um sig í rafi. Í ljósblikunum tveimur sést hinn hraði
og hægi tími sem svo erfitt er að tjá þegar ræða á við skammlífar skepnur
um breytingar á vistkerfi jarðar, breytingar sem gerast leifturhratt en þó
svo hægt að við nemum þær varla með skynfærum okkar sem eru takmörk
sett.
Ein aðferðanna sem skáldin nýta til þess að vinna á þessari þekking-
arfræðilegu fyrirstöðu er að teygja á mannlegum tíma svo hægt sé að nota
hann sem mælikvarða á umskipti sem við tækjum annars ekki eftir. Rétt
eins og Guðrún horfir Sjón í „söng breytinganna“ til himins þegar hann
reynir að setja niður tímaþversögnina sem skáldin glíma við þegar þau
ræða í sömu mund hið mannlega og hið eilífa. Í ljóðinu lýsir hann heimi
í hægri deiglu þar sem „stjörnumerki gærdagsins hafa skipt um stað“, rétt
eins og fjöllin – og landsvæðin eru síkvik frá sjónarmiði kosmísks tíma,
enda liggja þau á flekum sem eru á eilífri ferð. En þótt þessir síkviku staðir
virðist handan mannlegrar reynslu getum við með hjálp forfeðra okkar og
formæðra skynjað breytingarnar, með því að leita uppi fornar mannvist-
arleifar og náð þannig daufri snertingu við jarðfræðilegan tíma. En við
getum aldrei notað þessa þekkingu sem leiðarhnoða í samtímanum vegna
þess að „heimkynnin sem þú yfirgefur / eru aldrei heimkynnin sem þú
vitjar á ný“ eins og Sjón bendir á.
Í „söng breytinganna“ teygir skáldið á hinum mannlega mælikvarða
meðal skáldanna voru Duffy sjálf, Simon Armitage, Paul Muldoon, Alice Oswald
og Don Paterson. Þekktir leikarar á borð við James Franco, Jeremy Irons, Ruth
Wilson, Gabriel Byrne og Kelly Macdonald lásu síðan ljóðin upp, en upptökurnar
er hægt að finna á „‘Our melting, shifting, liquid world’: celebrities read poems
on climate change“, Guardian 20. nóvember 2015: http://www.theguardian.com/
environment/ng-interactive/2015/nov/20/our-melting-shifting-liquid-world-
celebrities-read-poems-on-climate-change [sótt 12. maí 2016].
Guðni ElíSSon