Skírnir - 01.09.2007, Side 20

Jef frey Frieden fjall ar um fless ar spurn ing ar í bók sinni Global
Capital ism — Its Fall and Rise in the Twenti eth Cent ury, sem út
kom ári› 2006.
Í bók inni grein ir Frieden sögu heims hag kerf is ins á 20. öld.
Meg in ni› ur sta›a hans er sú a› al fljó› leg ur efna hags sam runi —
hnatt væ› ing — sé yf ir leitt til fless fall inn a› auka efna hags leg
tæki færi fljó›a og sé fless vegna hag stæ› ur fyr ir sam fé lag i›
(Frieden 2006:473–476). All ar meiri hátt ar til raun ir til fless a›
bjó›a upp á a›r ar lausn ir fyr ir hag kerfi og sam fé lag fljó›a heims
hafi mis tek ist. Til raun ir sem ger› ar voru á fjór›a ára tug li› inn ar
ald ar til fless a› ein angra hag kerfi ein stakra landa frá heims vi› -
skipt um og láta flau búa a› sínu end u›u all ar me› skelf ingu.
fi‡ska land, Ítal ía og Jap an lok u›u landa mær um sín um fyrir al -
fljó›a vi› skipt um, en breytt ust sí› an í ógn ar veldi ein ræ› is sem
hófu svo land vinn inga strí›. Fá tæk lönd og fyrr um n‡ lend ur í
‡ms um heims álf um sem komu á hjá sér lok u› um hag kerf um á
fjór›a og fimmta ára tug sí› ustu ald ar ur›u flest fyr ir efna hags legri
stö›n un, end ur tekn um efna hag skrepp um og valda töku hers höf› -
ingja stjórna og end u›u í efna hags legu hruni á átt unda og ní unda
ára tug ald ar inn ar. Reynsla flró un ar landa sem í seinni tí› hafa vali›
a› ein angra sig frá heims vi› skipta kerf inu, eins og Nor› ur-Kór ea
og Burma/Myan mar hafa gert, s‡n ir glöggt hversu ey›i leggj andi
fletta val hef ur ver i› fyr ir flegna fless ara landa. Stefnu ein angr un -
ar og vernd ar tolla í milli ríkja vi› skipt um er nú sem ó› ast ver i› a›
varpa fyr ir ró›a (Jón Sig ur›s son 2001:25–26).
En alls herj ar frí versl un og hnatt væ› ing er fló ekki ein hlít upp -
skrift a› far sæld fljó›a sem eru á fyrstu stig um hag flró un ar og
mark a›s bú skap ar heima fyr ir. Á fyrri gullöld hins hnatt ræna
kapít al isma, fram a› fyrri heims styrj öld 1914, héldu flest ar rík is -
stjórn ir á Vest ur lönd um fast vi› ein fald ar hag stjórn ar regl ur: frí -
versl un, efna hags leg an sam runa, gjald mi› il á gull fæti og fátt anna›.
Tals menn frí versl un ar, gull fót ar og frjálsra fjár magns hreyf inga
milli landa álitu a› rík is vald i› ætti a› tak marka íhlut un sína í
gang verk efna hags lífs ins vi› fast heldni á fless ar flrjár meg in regl ur
— og var› stö›u um eig in eign ir. Flest ar rík is stjórn ir á fless um
tíma hirtu lítt um hag og rétt indi fleirra sam fé lags hópa sem töp -
jón sigurðsson288 skírnir