Skírnir - 01.09.2007, Page 21

u›u á hnatt væ› ing unni. En eft ir flví sem lei› á 20. öld ina óx styrk -
ur verka l‡›s hreyf ing ar og mi› stétta. Kröf ur fless ara hópa um fé -
lags legt rétt læti og um bæt ur til fless a› bæta lífs kjör at vinnu lausra,
barna, ung menna og aldr a›ra ur›u stö›ugt ein dregn ari og öfl ugri.
Árekstr ar milli rík is valds, sem fylgdi efna hags stefnu af skipta leys -
is, og fless ara n‡ju fjölda hreyf inga ur›u ví›a har› ir og sums sta› -
ar a› bló› ug um átök um, eink um í heimskrepp unni miklu á fjór›a
ára tug ald ar inn ar. firá lát ar til raun ir til fless a› halda áfram a› fylgja
stefnu hnatt ræns kap ít al isma án fless a› leysa flau fé lags legu
vanda mál sem hon um fylgdu klu fu mörg fljó› fé lög í and stæ› ar
fylk ing ar me› miklu ósætti fleirra í milli.
fietta var a› drag andi fless a› hin um svo nefndu Bretton
Woods-stofn un um, Al fljó›a gjald eyr is sjó›n um, IMF, og Al -
fljó›a bank an um, IBRD, var kom i› á fót eft ir heims styrj öld ina
sí› ari. Upp haf leg ur til gang ur fleirra var a› reyna a› kom ast hjá
fleim vanda mál um sem sjálfs flurft ar bú skap ur og vernd ar stefna
milli strí›s ár anna ann ars veg ar og gull fót ur inn og tóm læt is stefna
(lais sez faire) ár anna fram a› fyrra strí›i hins veg ar höf›u haft í
för me› sér. Bretton Woods-kerf i› bygg› ist ann ars veg ar á
gull/doll ara fæti fyr ir gjald mi›la a› ild ar ríkj anna — fló me›
mögu leik um til geng is breyt inga ef um grund vall armisvægi væri
a› ræ›a, en hins veg ar á hæg fara af námi tak mark ana á vi› skipt um
me› vöru og fljón ustu og fjár magns hreyf ing ar milli landa und ir
nokkru eft ir liti al fljó›a stofn ana. fietta kerfi var me› viss um hætti
eins kon ar mála mi›l un milli óhefts efna hags sam runa á al fljó›a -
vísu og vel fer› ar rík is ins. fia› fyr ir komu lag ger›i rík is stjórn um
Vest ur landa kleift a› blanda sam an hæfi leg um skömmt um af fé -
lags legri vel fer› ar stefnu og hóf leg um og síg andi efna hags sam -
runa.
En fleg ar hag vöxt ur í heim in um fær› ist í auk ana á sjö unda ára -
tugn um og al fljó› leg um fjár magns mörk u› um óx fisk ur um hrygg
komu sprung ur í Bretton Woods-kerf i›. Spenna var› milli halla -
bú skap ar og út gjalda flenslu í op in ber um fjár mál um margra ríkja
og fast geng is stefn unni sem flau fylgdu. fia› jók svo á flessa spennu
a› ‡mis ríki fjár mögn u›u halla á rík is fjár hagn um me› lán töku á
hin um al fljó› lega fjár magns mark a›i sem óx ó› fluga.
umleikin vindum veraldar 289skírnir