Skírnir - 01.09.2007, Page 138
Skírn ir, 181. ár (haust 2007)
JÓHANN PÁLL ÁRNASON
Oswald Spengler og
Halldór Laxness
Mik il væg asta greina safn Hall dórs Lax ness, Al fl‡›u bók in, kom
fyrst út ári› 1929. For máli sem skrif a› ur var a› annarri út gáfu
bók ar inn ar, sem fyr ir hug u› var 1945 en kom aldrei út, var end ur -
prent a› ur 1949 og aft ur ári› 1955.1 Enda flótt efa semd ir um sum -
ar rit ger› anna hafi ver i› farn ar a› gera vart vi› sig hjá Hall dóri er
deg in um ljós ara a› hann leit á bók ina í heild sinni sem mik il væg -
an kap ít ula í lífs hlaupi sínu, og flví væri full ástæ›a til a› gefa hana
út án fless a› miklu væri hnik a› til; hann vi› ur kenn ir a› vísu a›
hann hafi „mild a› tón inn“, en eins og vi› mun um kom ast a› raun
um gekk hann all langt í a› end ur sko›a ‡ms ar sta› hæf ing ar — fló
a› ástæ› ur flessa lægju ekki alltaf í aug um uppi. For mál inn dreg -
ur enga dul á póli tíska af stö›u Hall dórs Lax ness; enda flótt hvergi
sé minnst á komm ún isma er sú full yr› ing a› sós í al ismi sé nú or› -
inn rá› andi afl í heim in um í fullu sam ræmi vi› sjálf birg ings legt
mál skrú› Sov ét manna á fless um tíma. En fleg ar hann lít ur um öxl,
stadd ur í gjör breytt um heimi og á há punkti sinn ar mestu sköp un -
ar hr inu, og minn ist fyrsta sós íal íska bar áttu text ans sem hann
skrif a›i, fann hann engu a› sí› ur hjá sér flörf fyr ir a› varpa ljósi á
hi› eink ar óhef› bundna sam band text ans vi› mál sta› inn sem
hann haf›i gert a› sín um. Eft ir a› hafa sk‡rt les end um frá flví a›
sú ákvör› un hans a› ger ast sós í alisti, sem tek in var me› an á Am -
er íku dvöl hans stó› (1927–30), ætti frem ur ræt ur a› rekja til fless
a› vir›a fyr ir sér „at vinnu leysíngja í skemti gör› um“2 held ur en
1 Hér ver› ur vís a› til út gáf unn ar frá 1929 me› róm verska tölu stafn um „I“ og út -
gáf an frá 1949 (sem ætti í raun a› kall ast flri›ja út gáfa bók ar inn ar) er au› kennd
me› „II“.
2 Lax ness, Al fl‡›u bók in II, bls. 9.