Skírnir - 01.09.2007, Side 141

5 Fró› lega um ræ›u um sko› an ir Spen glers á Banda ríkj un um má finna hjá Far ren -
kopf, John: Proph et of Decline: Spen gler on World Hi story and Polit ics. Baton
Rou ge, Lou isi ana State Uni versity Press 2001, bls. 151–165.
6 Spen gler, Oswald: Der Unter gang des Abend land es. München: Deutscher
Taschen buch Verlag, fyrra bindi, 1972, bls. 43.
7 Spen gler, Der Unter gang des Abend land es, fyrra bindi, bls. 43.
skírnir 409oswald spengler og halldór laxness
Í flví sam hengi er b‡sna at hygl is vert a› sko› an ir Spen glers á Am -
er íku tóku nokkrum breyt ing um á milli fyrstu og ann arr ar út gáfu
— og aug ljós lega má rekja fla› til flátt töku Banda ríkj anna í fyrri
heims styrj öld, sem skipti sköp um eins og kunn ugt er.5 Grund vall -
ar for send ur sem vör› u›u flátt Banda ríkj anna í fyr ir fram ákvar› -
a›ri sögu Vest ur landa voru fló óbreytt ar. N‡i heim ur inn vest an
Atl antsála var dæmi ger› ur fyr ir si› menn ingu Vest ur landa í fleirri
sér stæ›u og í reynd nei kvæ›u merk ingu sem Spen gler ljá›i flví
or›i. Í hug taka heimi hans er si› menn ing „full gerv ing og loka -
skei›“ (Vollend ung und Aus gang) til tek ins menn ing ar heims; si› -
menn ing ar eru „öfga kennd ustu og ónátt úru leg ustu (künstlichst en)
skil yr›i“ sem æ›ra mann kyn get ur búi› vi›; sam band fleirra vi›
menn ing ar heima er hi› sama og sam band dau› ans vi› líf i› e›a
storkn a›ra form ger›a vi› skap andi flró un.6 Í stuttu máli jafn gild -
ir si› menn ing hnign un, en a› vísu ekki í fleirri merk ingu a› um sé
a› ræ›a stö›n un e›a löm un; öllu held ur er áhersl an á rök lega
skipu lagn ingu og há mörk un valds ins, ólíkt flví stigi sem á und an
fór og ein kenn ist af vexti menn ing ar inn ar. „Sér hver menn ing ar -
heim ur á sér sína si› menn ingu“,7 en í dæm un um tveim ur sem
mest fór fyr ir í sam an bur› ar grein ingu Spen glers var› heims valda -
stefna a› meg in ein kenni si› menn ing ar inn ar (Róma veldi var hi›
si› mennt a›a stig forn ald ar, og upp haf si› menn ing ar á Vest ur -
lönd um fór sam an vi› há mark evr ópskr ar út flenslu á 19. öld), og
Spen gler leit greini lega svo á a› flar væri kom i› mynst ur sem hef›i
al mennt gildi. Önn ur af ur› sem ein kenn ir si› menn ing una er
heims borg in sem stend ur í nán um tengsl um vi› út flenslu heims -
velda (Róm er ef til vill kunn ug leg asta dæm i› um slíka borg). fia›
er ekki fyrr en í annarri út gáf unni sem New York er nefnd (ásamt
Berlín) sem dæmi um heims borg. Meira máli skipt ir fló a› n‡ s‡n
á fram tí› ar horf ur Banda ríkj anna end ur spegl ast í n‡til kominni