Skírnir - 01.09.2007, Side 147

20 Halldór ber hon um á br‡n a› hafa „aldrei próf a› a› sofa úti í opn um skemti -
gör› um á næt urn ar“. Lax ness, Al fl‡›u bók in I, bls. 191.
21 Lax ness, Al fl‡›u bók in I, bls. 210. Or› in eru á ensku í frum text an um.
22 Í fyrstu út gáf unni er tal a› um a› Spen gler gefi „hva› eft ir ann a›“ (bls. 203)
slíka grein ingu í skyn; í end ur sko› u›u út gáf unni er flessi sta› hæf ing mild u›
nokk u›. Vera má a› hér sé um a› ræ›a oftúlk un a› yf ir lög›u rá›i: fla› fljón -
a›i hug mynda fræ›i leg um mark mi› um Halldórs a› nota kvik mynda list ina sem
dæmi um and stæ› una milli sós íal ískra vi› horfa hans og fleirra sko› ana sem
hald i› er fram í Hnign un Vest ur landa. Bene dikt Hjart ar son benti mér á a›
gagn r‡ni Lax ness á banda ríska kvik mynda list fliggi margt frá ‡ms um ö›r um
fl‡sk um heim ilda mönn um, og vera má a› sko› an ir hans hafi a› vissu marki
tek i› á sig mynd me› an hann dvaldi í fi‡ska landi. En frek ari um ræ›a um flessi
mál efni rúm ast ekki inn an marka fless ar ar rit ger› ar og var› ar raun ar svi› sem
ég er ekki ‡kja vel kunn ug ur.
skírnir 415oswald spengler og halldór laxness
til fless hversu lítt kunn ug ur hann var skugga hli› um stór borg ar -
lífs ins,20 og um fla› hversu lær dóms ríkt fla› var a› ö›l ast reynslu
af ör eig um ut an gar›s. fietta vi› horf ver› ur rá› andi í rit ger› inni
um kvik mynd ina am er ísku. Í fleirri grein stend ur meg in rök færsl -
an mun nær marxísk um sko› un um: áhersla er lög› á stétta skipt -
ingu, á kúg un, ar› rán og inn ræt ingu meiri hlut ans af hálfu minni -
hlut ans sem ræ› ur ríkj um, og á kvik mynd ir sem vopn í stétta bar -
átt unni sem fljón ar efri stétt um. L‡s ing Uptons Sinclair á kvik -
mynda list inni sem „one of the most sophist icated instru ments of
the rul ing class to keep the masses in ign or ance and servi lity“21 er
til fær› me› mik illi vel flókn un. Gagn r‡ni Hall dórs bein ist me›
ö›r um or› um gegn fé lags legri og póli tískri beit ingu hins n‡ja list -
forms; hann hafn ar fleirri sko› un (sem hann eign ar Spen gler, a›
vísu án allra til vís ana) a› kvik mynda list in sem slík sé óæ›ri list -
grein e›a fá tæk leg.22 fiess er fló ekki a› vænta a› evr ópsk íhlut un
lei›i til fless a› hún n‡ti mögu leika sína bet ur. Sú mynd sem Hall -
dór dreg ur upp af evr ópsk um lista mönn um sem eigra um í
Hollywood b‡› ur afar böl s‡n is leg um álykt un um heim. Eina von -
in til a› fram komi fag ur fræ›i lega full ve›ja kvik mynda list felst í
nán ari snert ingu vi› til veru fleirra sem eru ber skjald a› ir fyr ir ey› -
ing ar mætti og ómennsku kap ít al ism ans. Í aug um Hall dórs Lax -
ness eru kvik mynd ir Chaplins besta dæm i› um list ræn af reks verk
af flessu tagi.