Skírnir - 01.09.2007, Side 152

33 Lax ness, Al fl‡›u bók in I, bls. 351. Til vitn un in er úr bók Helga N‡al. Nokk ur ís -
lenzk drög til heims fræ›i og líf fræ›i, en flar eru flessi or› einnig höf› sem ein -
kunn ar or› (Reykja vík: Gu› mund ur Gam al í els son 1919–1922).
34 fia› er freist andi a› tengja flessa hug mynd hins unga Lax ness um trú ar brög›
sem ganga út yfir trú ar brög› in sjálf vi› sí› ari skír skot an ir hans til eins kon ar
trú ar brag›a list ar inn ar (Kun streligion) sem væru al gjör lega n‡ af nál inni og
fælu í sér hug mynd ina um feg ur› „ofar allri kröfu“. fiessi flátt ur í höf und ar -
verki Lax ness, sem kom fram á af kasta mesta skei›i hans, er tek inn til um ræ›u
hjá Hall dóri Gu› munds syni í grein hans „Ofar allri kröfu. Um feg ur› ar flrá í
Feg ur› him ins ins.“ Tíma rit Máls og menn ing ar 2 (1998), bls. 19–35.
skírnir420 jóhann páll árnason
vörn um fyr ir sós í al isma sem póli tískt verk efni sem ætl a› var a›
hrinda í fram kvæmd hug sjón um um fé lags legt rétt læti og sam -
stö›u. Hann hafn a›i flví hug mynd Spen glers um sós í al isma sem
aristókrat ískri úr kynj un. Á hinn bóg inn fl‡ddi fletta ekki a› hann
gæti ein fald lega geng i› til li›s vi› rétt trún a› ar lín una: hin ví› -
fe›ma gagn r‡ni hans á kap ít al ism an n kall a›i á jafn rót tækt af -
brig›i af hin um and-kap ít al íska val kosti.
Sós í al ismi sem trú ar brög› hand an trú ar brag›a
Til a› ö›l ast skiln ing á sós í al ism an um sem val kosti, eins og hon -
um er l‡st í Al fl‡›u bók inni, er nau› syn legt a› beina fyrst sjón um
a› at ri› um sem vir› ast alls óskyld vi› fyrstu s‡n. Loka rit ger›
bók ar inn ar, sem fjall ar um trú ar brög›, hef ur a› ein kunn ar or› um
setn ingu frá heim spek ingn um Helga Pjet urss, „Ultra religionem,
non contra [út yfir trúna, en ekki á móti]“.33 fietta spak mæli sting -
ur í stúf vi› flá áköfu and stö›u vi› trú ar brög› in sem ein kenndi
hreyf ing una sem Hall dór vildi nú sverja holl ustu sína (og raun ar
líka vi› mál skrú› i› sem hann beitti til a› skil greina af stö›u sína);
en fla› gef ur fló for smekk a› meg in flræ› in um í rök færsl unni sem
‡ms ar sta› hæf ing ar í ö›r um rit ger› um renna einnig sto› um und -
ir. Hall dór var á hött un um eft ir s‡n á heim inn — og sam svar andi
menn ing ar leg um gild um — sem gengi út yfir trú ar brög› in í fleirri
mynd sem mann kyn i› flekkti flau, en a› vísu á flann hátt a› líta
mætti á flessa n‡ju s‡n sem fram hald á fleirri vi› leitni og fleim
von um sem voru í fyrstu tjá› á trú ar leg an hátt.34 A› vísu ver›a
fyr ir okk ur a› minnsta kosti tvö túlk un ar lík ön af fless um toga