Skírnir - 01.09.2007, Side 159

51 Sú sta› reynd a› Halldór sta› set ur Ís land utan hug mynd ar Spen glers um Vest -
ur lönd vir› ist nokk u› flver stæ›u kennd og b‡› ur heim fjölda spurn inga sem
var›a flann mik il væga flátt sem Spen gler ætl ar nor ræn um land vinn ing um og
fljó› flutn ing um í upp hafi faustískr ar menn ing ar (sjá t.d. Unter gang des Abend -
land es I, bls. 255–256, flar sem tal a› er í flessu sam hengi um „die Nor mannen
als Er o ber er Russ lands, Groen lands, Sizili ens und beina he auch Kon stantin -
opels …“).
52 Lax ness, Al fl‡›u bók in I, bls. 69.
53 Hall dór Lax ness: Minnis grein ar um forn sög ur. Sjálf sag› ir hlut ir. Reykja vík:
Helga fell, 1980, bls. 7–74.
skírnir 427oswald spengler og halldór laxness
sök um fylgi land i› ekki sama hring laga flró un ar ferli.51 fiessi sta› -
hæf ing var› ar for tí› ina rétt eins og flá nú tí› sem flá var í deigl unni
og flá fram tí› sem í vænd um var. Í Al fl‡›u bók inni hef ur Hall dór
a› eins fá ein or› um menn ing ara frek Ís lend inga á mi› öld um sem
ná›u — a› hans mati — há marki á tíma skei›i fleg ar vest rænn
krist in dóm ur á meg in land inu stó› ekki í ‡kja mikl um blóma. Ís -
lend ing ar sköp u›u sí gild ar bók mennt ir fleg ar „hnign un ar speki
[…] á úr eltu tungu máli sundra›s forn rík is“52 rei› hús um í Evr -
ópu. Bet ur út fær› og fág a›ri ger› fless ar ar til gátu má finna í rit -
ger› um Ís lend inga sög ur sem skrif u› var í seinni heims styrj öld og
gef in út í bók sem kom fyrst út 1946.53 Í fless um texta er Spen gler
hvergi nefnd ur, en eng inn vafi leik ur á flví a› áhrif frá hon um —
enda flótt hug mynd ir hans hafi hér ver i› lag a› ar a› allt annarri
sögu sko› un — eru enn til sta› ar. Hall dór les sög urn ar sem dæmi -
ger› verk fyr ir nor ræna mi› alda menn ingu í upp gangi; hún er í
grund vall ar at ri› um óskyld fleim kristna heimi sem hún hvarf sí› -
ar inn í, og í ‡ms um lyk il at ri› um æ›ri en menn ing í Evr ópu á
sama tíma (hann vir› ist ekki hafa les i› vanga velt ur Toyn bees um
flessi efni). Hann lít ur á Ís land sem svi› skap andi fram fara en ekki
sem leif ar af stærra (skand in av ísku) menn ing ar svæ›i. fieg ar kem -
ur a› helstu af reks verk um sem unn in voru á gullöld fless ari dreg -
ur Hall dór fram flrjár „upp götv an ir“ sem all ar vir› ast minna á
faustísk ar til raun ir til a› kanna ytri og innri heima: sjó lei› ina yfir
Atl ants haf i›; bein an a› gang í frá sögn a› vi› bur› um og at höfn um
sem ekki fari sam an vi› gu› fræ›i legt hug ar far vest ræns krist in -
dóms; og afar skammætt „skamm hlaup“ frá hug lægri reynslu yfir
í ljó› ræna tján ingu sem Hall dór tel ur sig finna í skáld skap Eg ils