Skírnir - 01.09.2007, Side 162

61 Í óút gef inni rann sókn á fyrstu skrif um Lax ness, sem var lok i› um mi›j an 4.
ára tug inn, held ur Stef án Ein ars son flví fram a› áhrif Spen glers séu aug ljósust í
skiln ingi Lax ness á fljó› ern is hyggju, og a› fletta hafi gert hon um kleift a› færa
sig út fyr ir tak mark a›ri vi› horf í anda Marx. fiessi sta› hæf ing er á réttri lei› en
geng ur ekki nógu langt: mál i› sn‡st ekki um a› skilja fljó› ern is hyggju al -
mennt, held ur a› búa til afar sér stætt af brig›i fljó› ern is hyggju. Ég flakka Hall -
dóri Gu› munds syni fyr ir a› vekja at hygli mína á flessu riti, svo og fyr ir lær -
dóms rík ar at huga semd ir um and lega veg fer› Lax ness á 3. og 4. ára tugn um.
62 Sjá Lax ness, „Minnis grein ar um forn sög ur“, Sjálf sag› ir hlut ir, bls. 48.
Greinin var upprunalega skrifuð fyrir safnrit sem gefið verður út í Þýska -
landi af Benedikt Hjartarsyni og Stefanie Würth.
skírnir430 jóhann páll árnason
margt af Spen gler og flró a›i helstu stef úr smi›ju hans á b‡sna sér -
stæ› an hátt. Mestu skipt ir fló a› hug mynd hans um fljó› lega
sjálfs mynd Ís lend inga og fram setn ing hans á ís lenskri fljó› ern is -
hyggju — a› loknu miklu gagn r‡n is skei›i flar sem hann beindi
spjót um sín um a› hvers kyns merkj um um van flró un Ís lend inga
— fligg ur und ir tón sinn frá Spen gler.61 fieg ar lit i› er til baka vir› -
ast flær póli tísku tál s‡n ir sem héld ust í hend ur vi› til raun ir hans
til a› sjá fyr ir sér n‡tt Ís land létt væg ari en flau sköp un ar verk sem
flær ur›u kveikj an a›. Eft ir a› hann sneri aft ur til Ís lands (í bók -
staf legri merk ingu jafnt sem yf ir fær›ri) tók Hall dór Lax ness til
vi› a› skrifa óum deild meist ara verk ís lenskra bók mennta. A›
mínu mati eru grunn stef in frá Spen gler lyk il flátt ur í flví af reks -
verki. Svo far i› sé a› dæmi Hall dórs og hug tak úr smi›ju Spen -
glers not a› á nokk u› frjáls leg an hátt, má segja a› hug mynd in um
Ís land sem smækk a›a mynd heims ins (mikro kosmos), sem eigi sér
sína eig in há menn ingu er heyri sög unni til og sé fært um a› skapa
slíka menn ingu a› n‡ju, hafi opn a› n‡j ar vídd ir í fag ur fræ›i legri
um breyt ingu ís lenskr ar reynslu. Sama sko› un kem ur fram, me›
ö›ru or›a lagi, í rit ger› inni um Ís lend inga sög ur, flar sem Hall dór
tal ar um Ís land í for tí› og nú tí› sem litla hli› skjálf, en í nor rænni
go›a fræ›i er fla› sá sta› ur flar sem Ó› inn „sá of alla heima og
hvers manns at hæfi“, eins og seg ir í Snorra Eddu.62 fiessi mynd -
lík ing á ekki illa vi› um flá sam bræ›slu sta› bund inna líf heima og
al mennra sjón ar mi›a um hlut skipti manns ins sem finna má í Sjálf -
stæ›u fólki, Heims ljósi og Ís lands klukk unni.