Skírnir - 01.09.2007, Page 257

greini lega mi› af sam ræ›u si› fræ›i Habermas: Eins og sá sí› ar nefndi vill
hann ekki mæla fyr ir um til tek in gildi held ur lei› beina um a› fer› vi›
íhug un og ákvar› ana töku. A› mati Vil hjálms skerp ir sam ræ› an „hugs un
um ver› mæti og sker úr um rétt mæti si›a reglna.“ (42/44) Hann ger ir a›
vísu eng an kerf is bund inn grein ar mun á flví sem á er lend um mál um heit ir
ann ars veg ar Di alog og hins veg ar Diskurs, en fless um mun má l‡sa sem
svo a› „sam ræ›a“ (Di alog) í skiln ingi Vil hjálms sé sam ræ›u hug tak
Habermas (Diskurs), end ur skil greint sem hug tak í hag n‡ttri si› fræ›i.
fiessu fylg ir líka a› ö›r um heim speki leg um flátt um er snú i› sam an vi›
kenn ing una, til dæm is a› stæ›u bundna hugs un a› hætti Aristótel es ar e›a
„frels is reglu“ Johns Stu art Mill sem kve› ur á um a› full ve›ja ein stak ling -
ur hafi „óskor a› frelsi til allra ger›a, sem var›a hann sjálf an ein an“
(99/105).3 Ólíkt hinni sta› lausu hug sjón Habermas um „óflving a›a sam -
ræ›u“ vís ar sam ræ›u hug tak Vil hjálms til raun veru legra mál gjör›a. Hvort
flær heppn ast er ekki mælt me› kvör› um hinn ar skyn sam legu rök færslu
held ur út frá hinu hversu rei›u bún ir mæl end ur eru til a› taka til lit hver
til ann ars.
Í fyrstu köfl un um ger ir Vil hjálm ur al menna grein fyr ir hug mynd um
sín um um sam rá›, fl.e. si› fer› is sjón ar mi› um sem spretta úr sam ræ› unni.
Seinni hluti bók ar inn ar er hins veg ar helg a› ur ein stök um si› fer›i leg um
álita mál um í heil brig› is fljón ustu. Í flví sam hengi er ít rek a› fjall a› um
and stæ› una milli sjálf ræ› is og for ræ› is hyggju. Strax í upp hafi ger ir Vil -
hjálm ur fla› ljóst a› hann tal ar ekki fyr ir flví a› „mi›a heil brig› is fljón -
ustu eink um vi› sjálf ræ›i sjúk linga“ (27/28) né held ur fyr ir for ræ› is -
hyggju. fiess í sta› vill hann yf ir vinna flessa and stæ›u og a› grein ir í flví
skyni nokk ur hug tök. Til dæm is skipt ast skyld ur heil brig› is starfs fólks í
verkn a› ar skyld ur, fl.e. skyld ur til a› gera eitt hva›, og taum halds skyld ur,
fl.e. skyld ur til a› láta eitt hva› ógert. Rétt ur sjúk linga grein ist hins veg ar
í gri›a rétt, sem teng ist sjálf ræ›i fleirra, og gæ›a rétt, sem snert ir vel fer›
fleirra (92/99). Sam kvæmt Vil hjálmi get ur gæ›a rétt ur ein ung is kom i›
fyrir „inn an fless ramma sem skyld ur heil brig› is stétta setja.“ (96/103)
fiessi a› grein ing sé mik il væg til a› vinna gegn neyslu hyggju sem lít ur á
heil brig› is fljón ustu „ö›ru frem ur sem fljón ustu vi› ósk ir neyt enda.“
(sama) Auk fless grein ir Vil hjálm ur sjálfs á kvör› un ar hug tak i› í löng un ar-,
flroska- og val frelsi. Hann tel ur a› hvorki löng un ar frels i›, sem felst í a›
geta full nægt stund ar löng un um, né flroska frels i›, sem ger ir fært a› velja
skyn sam leg ustu lei› ina hverju sinni, nægi fólki til sjálf ræ› is í ví› um
skiln ingi. Val frelsi sé for senda sjálf ræ› is og mann eskja flví „ein ung is frjáls
ef hún á fleiri val kosti en flann sem hana lang ar í e›a flann sem er tal inn
skyn sam leg ast ur.“ (114/124) fiessi hug taka grein ing lei› ir a› sam ræ›u lík -
máttur samræðunnar 525skírnir
3 Til vitn un í John Stu art Mill, Frels i›, Jón Hnef ill A› al steins son og fior steinn
Gylfa son fl‡ddu, Hi› ís lenska bók mennta fé lag 1970, bls. 45.