Skírnir - 01.09.2007, Síða 264

1 Biblí an, Jónas 2, 1–11.
skírnir532 ólafur gíslason
in vera dreg i› á land úr haf inu í um breyttri mynd sem fer strend -
ur steinn.
Í fless ari sam an tekt ver› ur leit ast vi› a› gera grein fyr ir flví
hvern ig fletta sagna minni hef ur birst í ólík um mynd um og go› -
sög um me› notk un mis mun andi tákn máls og leit a› sk‡r inga á flví
hvern ig fla› get ur átt br‡nt er indi vi› okk ur enn í dag. Sér stak lega
ver› ur ger› ur sam an bur› ur á hvala sög unni og skáld sög unni
Hypner otom achia Polip hili (HP), sem skrif u› var ári› 1467 af
Francesco Colonna. Sá sam an bur› ur er hér ger› ur til a› varpa
ljósi á bæ›i verk in og fla› lif andi tákn mál sem flau búa yfir og flær
óvæntu hli› stæ› ur sem í fleim er a› finna, sem er sam runi, dau›i
og end ur fæ› ing fyr ir til verkn a› Er os ar.
Sag an af fless ari sjó fer› á sér ævaforn ar hli› stæ› ur sem varpa ljósi
á bo› skap henn ar, og dett ur mér flar fyrst í hug sag an af Jónasi í
hvaln um, sem sagt er frá í Jónasar bók Gamla testa ment is ins.1 fiar
seg ir frá Jónasi spá manni sem lenti í sjáv ar háska í óve›ri sem Gu›
magn a›i upp í rei›i sinni vegna drott insvika Jónas ar. Jónasi var
varp a› fyr ir bor› til a› sefa rei›i Gu›s og lægja öld urn ar. Stór
fisk ur e›a hval ur gleypti Jónas, sem i›r a› ist svo a› Gu› mis kunn -
a›i sig yfir hann og vakti hann til n‡s lífs me› flví a› láta hval inn
æla hon um á land eft ir flriggja daga og flriggja nátta vist í i›r um
hvals ins. fiessi und ar lega saga hef ur allt frá frum kristni ver i› tek -
in sem dæmi saga og spá dóm ur um fer› Krists til helj ar og upp risu
hans á flri›ja degi, eins og sjá má í fjöl mörg um mynd um í kata -
komb um Róm ar, og líka í vegg mál verki Michelang elos í Sixtínsku
kapell unni, flar sem Jónas og fisk ur inn tróna yfir alt ar is gafl in um
sem geym ir dóms dags mynd Michelang elos. Hval ur inn í fless ari
sögu á sér hli› stæ›u í hval vei›i skip inu í DR9. Æla hvals ins, Am -
berg is, sem gegnir mikilvægu hlutverki í DR 9, er jafnframt hlið -
stæða við Jónas endurfæddan í Jónasarbók.
Sam runi, dau›i og um breyt ing fyr ir til verkn a› Er os ar er sagna -
minni sem finna má í mörg um grísk um go› sög um, og næg ir a›
minna á go› sög una um Díönu og Akte on í flví sam bandi, en Díana
var sem kunn ugt er syst ir Apollons, gy›ja næt ur inn ar, tungls ins,