Skírnir - 01.04.2003, Page 19

SKÍRNIR
ÓMUR AF HORFINNI TÓNLIST
13
álengdar er táknmynd yfirvofandi ógæfu. Eftir að ljóðið birtist á
prenti breytti skáldið sjónarhorninu úr 1. persónu í 3. persónu og
konan í ljóðinu er ekki lengur nafngreind. Hér sem oftar eru augu
og augnatillit mikilvæg mótíf. I drögum að ljóðinu eru tvær línur
þess svona: „Nú lítur Vera snöggt / í brúnahelli minn“. I fyrstu
prentun stendur: „Nú lítur Vera snöggt / í helli minn“. I endan-
legri gerð: „Nú skyggnist hún snöggvast / undir brúnir hans“.
Ætla má að skáldinu hafi fundist að myndhverfingu væri ofaukið
þarna því að augun eru myndhverfð fáeinum línum síðar í ljóðinu
(„í dökkum hyljum“). Þetta ljóð er birt á bls. 126 hér í ritinu í end-
anlegri gerð.
Ljóðið Missýning við Norðurál birtist á prenti árið 1990.8
Nafnið „Norðurál“ kann að virðast tvírætt. Það er ritað með stór-
um staf eins og álverksmiðjan sem stendur á sjávarkambi við
strönd Hvalfjarðar. Ákvörðun um það fyrirtæki var ekki tekin
fyrr en 1996 en um það leyti var ég að skrá ljóðið í tölvu fyrir Stef-
án. Þá mælti hann með sinni köldu hæðni á þessa leið: Þeir eru
búnir að stela þessu nafni frá mér og setja það á einhverja ál-
bræðslu í Hvalfirði. Og þó að þarna sé ekki um sama orðið að
ræða í nefnifalli, þá er „Norðuráll“ dæmi um þá frjóu orðsköpun
sem skáldið iðkaði alla tíð. Og allt í einu er titillinn orðinn tvíræð-
ur. Ljóðið fjallar um innilokun fólks, hugsunarleysi og firringu.
Það hljómar eins og spásögn um mengun umhverfisins og viðvör-
un vegna skeytingarleysis þeirra sem sjá en líta ekki út. Svið ljóðs-
ins getur allt eins verið hjá álverksmiðjunni sem var ekki til þegar
ljóðið var ort. Hvað varð um manninn sem sást út um gluggann?
Var þetta missýning, kannski sál á flækingi? Sú dul og óræðni, sem
í ljóðinu felst, býr yfir ugg um heill og framtíð manns og náttúru.
Af einhverjum ástæðum minnir hugblærinn mig á spurninguna í
upphafi ljóðsins Verðmiði (Yfir heiban morgun): „Hér eru hamir
þeirra / „Hvar eru sálir þeirra?““ Tilvitnunarmerkin um aðra ljóð-
línuna voru mér lengi ráðgáta og sjálfur mundi Stefán ekki hvað-
an þessi tilvitnun var ættuð. Nýlega rakst ég svo á hana í bók sem
ég hafði marglesið. Hún er úr þjóðkvæði dvergþjóðar við mið-
8 Yrkja. Afmælisrit til Vigdísar Finnbogadóttur 15. apríl 1990.