Skírnir - 01.04.2003, Page 30

24
ANNETTE LASSEN
SKÍRNIR
öngþveiti og tengist þar með flóknu kerfi andstæðna í goðafræð-
inni sem ég mun fjalla nánar um í næsta kafla.
Hinn eineygði Óðinn
Öfugt við Höð er Óðinn ekki nein jaðarpersóna í norrænni goða-
fræði. Hann er æðsta goðið, fádæma vitur og forspár, og sem
kunnugt er eineygður. I 27. og 28. erindi Völuspár og 8. kafla
Gylfaginningar er frá því greint að Óðinn hafi lagt auga sitt að
veði (Snorra Edda 1931: 22). í Snorra Eddu víkur Jafnhár að veð-
setningunni þegar hann segir Gylfa frá aski Yggdrasils og rótum
hans. Hann nefnir að ein þeirra snúi að ,heimi‘ hrímþursa og und-
ir henni sé Mímisbrunnur þar sem vísindi og mannvit eru geymd.
Einnig getur hann þess að Mímir sé vitur af því að hann drekki
hvern morgun úr brunninum. Því næst skýrir hann frá því að ein-
hverju sinni hafi Óðinn beðið um að fá að drekka af brunninum,
en ekki fengið það fyrr en hann lagði annað auga sitt að veði. Loks
vitnar Snorri (eða Jafnhár) í 28. erindi Völuspár máli sínu til
stuðnings. Það er ekki umtalsverður munur á orðalagi þessa erind-
is í Konungsbók og í handritum Snorra Eddu. í Hauksbókargerð
Völuspár er hins vegar einvörðungu 27. erindi (Hauksbók
1892-1896: 189). Það sem Snorri segir um auga Óðins kemur ekki
fram í texta Völuspár. Erindin tvö, sem um augað fjalla, einkenn-
ast af vísunum og eru vægast sagt torræð. Flestir munu þó á einu
máli um að þau segi frá því að með veðsetningu augans fái Óðinn
að njóta visku Mímis.16
Margt bendir til að Mímir kunni að vera jötnakyns eða að hann
sé að minnsta kosti á einn eða annan hátt tengdur þeim.17 Jötnar
eru allajafna ógnun við hinn skipulagða heim meðan æsir reyna
oftast að halda við skipulagi. Bústaðir jötnanna í heimi goðsög-
16 Aðrar túlkanir má t.d. finna hjá de Vries 1930-1931: 47-48; Fleck 1971b: 400.
Ég er sammála Sigurði Nordai og Margaret Clunies Ross um að merkingin í er-
indum Völuspár virðist vera að veð Valföður sé auga Óðins. Sigurður Nordal
1952 [1923]: 94; Clunies Ross 1994: 221.
17 í Grímnismálum 50 (Edda 1962: 67) er talað um jötun sem heitir Sökkmímir og
að auki er nafnið Mímir í þulum sem geyma jötnanöfn (Den norsk-islandske
skjaldedigtning 1912-1914, Al: 654-655, Bl: 658-659).