Skírnir - 01.04.2003, Qupperneq 76

70
GEIR SIGURÐSSON
SKÍRNIR
greina fullkomlega.2 Engin túlkun er „hlutlæg" í vísindalegasta
skilningi þess orðs, því hún kemur ávallt frá einhverju sjónarhorni
sem þar með er einungis eitt af mörgum mögulegum og sem þar
að auki fjölga sér stöðugt í rás tímans. Hinn skapandi þáttur túlk-
unar er ótvíræður og víst er að mannveran er oft listrænni en hún
gerir sér sjálf grein fyrir. Nú á dögum myndi varla nokkur gera til-
kall til þess að hafa sett fram „algilda“ eða „endanlega“ túlkun á
texta án þess að gera sig að athlægi í fræðaheiminum.
Þegar það sem túlka skal hvílir á menningarlegum grundvelli,
sem er að einhverju leyti framandi túlkandanum, verður túlkunin
enn margbrotnari en ella. Þýðingar eiga á enn meiri hættu að vera
villandi og á misskilningi byggðar. Okkur hættir til að blekkjast af
yfirborðskenndum líkindum orða og því sem Alfred North
Whitehead kenndi við „villuna um hina fullkomnu orðabók",
þeirri villu að tungumál okkar geti orðað allar hugmyndir með
skilmerkilegum hætti.3 Og raunar er kaldhæðnislegt að þegar við
reynum gagngert að forðast slík mistök verðum við á stundum
enn dýpri blekkingu að bráð.
Þegar við leitumst við að skilja hugsun ólíkrar menningar
hneigjumst við til þess að leita að þáttum í henni sem svipar til
þátta í okkar eigin menningu. Þetta er eðlileg tilhneiging, enda er
okkur líklega ókleift að öðlast skilning á nokkrum sköpuðum
hlut ef við tengjum hann ekki fyrst við eitthvað sem okkur er
þegar kunnugt. Skilningur á hinu framandi fæst með því að
„þýða“ - í bókstaflegum og/eða afleiddum skilningi - yfir á
tungumál sem við skiljum. Það auðveldar vissulega skilning ef til-
tekin hugmynd, sem okkur fýsir að öðlast skilning á, líkist eða er
jafnvel hin sama og hugmynd sem við þekkjum. Þess vegna getur
hugmyndasaga, sem ekki kafar djúpt í einstakar hugmyndir og
kenningar heldur varpar ljósi á tengsl þeirra við aðrar á grundvelli
áhrifa og skyldleika, auðveldað okkur til muna að öðlast dýpri
skilning á þessum sömu hugmyndum og kenningum. En þegar
þær eiga uppruna sinn í mismunandi menningarheimum getur
2 Gadamer, s. 281 [261] o.áfr.
3 Whitehead, s. 173.