Skírnir - 01.04.2003, Side 99

SKÍRNIR
VATNIÐ OG UPPSPRETTAN
93
rannsóknir oft óvænta sýn þegar hugað er að því hvernig sjálf einstaklinga
og hópa mótast og varðveitist. Þjóðsiðir virðast leika einkar athyglisvert
hlutverk þegar kemur að fólksflutningum, útlegð, tvístrun hópa, stofnun
nýlendna, samskiptum ólíkra þjóða og landnámi. Fólk hneigist til þess að
finna í þjóðsiðunum þau tákn sem það notar til að endurvekja samkennd
hópsins í nýjum heimi. Þegar börn innflytjenda tala ekki lengur móður-
mál foreldra sinna eru tiltekinn matur, tónlist, dans og þjóðbúningar oft
það sem merkir fólk uppruna sínum öðru fremur (Klein 2000, 24-25;
þýðing úr ensku Jón Karl Helgason).
Menningarleg firring á við það ástand þegar við glötum menningu
okkar án þess að vilja það, og á sérstaklega við þá erfiðleika sem
flóttafólk víða um heim gengur í gegnum. Afleiðing menningar-
legrar firringar er sú að við glötum þeim verkfærum sem við þurf-
um á að halda til þess að viðhalda sjálfi okkar.
Islendingar ættu að skilja þessi hugtök mjög vel, sérstaklega
þeir sem farið hafa utan til náms eða starfa: áhrif þess að hringja
heim frá útlöndum og tala íslensku í fyrsta skipti í langan tíma, að
heyra upptöku af lóunni á vorin, að fá pakka að heiman með
hangikjöti, Ópal, harðfiski og spólu með áramótaskaupinu. Samt
er viss tvískinnungur gagnvart þessum málum hér á landi. Nauð-
syn þess að eiga menningarlegt sjálf var vissulega ein ástæða þess
að Islendingar vildu fjalla um norskan bakgrunn sinn þegar þeir
sömdu íslendingasögurnar. Á sama hátt eru nútíma Islendingar
afar stoltir af því hvernig svokallaðir „Vestur-íslendingar“ (heiti
sem enn í dag er notað um hóp Bandaríkjamanna og Kanadabúa)
hafa viðhaldið gömlu menningunni, gamla tungumálinu og tengsl-
um við það sem við köllum „fósturjörð“. Aftur á móti eru sumir
íslendingar efins um að æskilegt sé að fólk af erlendum uppruna
haldi áfram að tala móðurmál sitt og viðhaldi sömu lífsháttum
eftir að hafa flutt hingað. Flóttamennirnir, líkt og vesturfararnir,
eru að leita að frelsi og reyna að búa börnum sínum betri framtíð
og þeir, eins og landnemar Islands, þurfa að reyna að viðhalda ein-
hvers konar sjálfi í nýju umhverfi sem geymir engar minningar,
enga fortíð. Það eru grundvallarmannréttindi þessa hóps eins og
annarra að geta talað sitt eigið tungumál og haldið nöfnum sínum
óbreyttum við slíkar kringumstæður, en auk þessara tveggja atriða