Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 121
SKÍRNIR
SKÁLDAÐ UM LÍF
115
í mörgum sjálfsævisögum er dregið í efa að hægt sé að öðlast
raunverulega þekkingu á fortíðinni. Efasemdir um minni, um
möguleika frásagnar og umbreytingar á tímaröð eru til vitnis um
þessar tilhneigingar. Tilfinning fyrir opnum enda og tilraunir til að
opna fortíðina með því að leika sér með hugmyndina um breyti-
lega fortíð eða önnur líf eru vottur um að hins liðna er vitjað án
sakleysis, það er að segja með vitneskju um að fortíðinni er ávallt
þegar miðlað og um hvernig hefðbundið form og bygging getur á
stundum gert lítið úr vandamálunum sem upp koma þegar skrifað
er um fortíðina.
Endir sjálfsævisagna hlýtur alltaf að vera á einhvern hátt ófull-
nægjandi, enda hafa hin náttúrulegu endalok ekki enn átt sér stað,
ef sögð er saga af lífi hljóta náttúrulegu endalokin að vera dauð-
inn. í nýlegum verkum hafa höfundar stundum leikið sér með
þetta fyrirbæri og endurspeglar það efasemdir póstmódernista um
endanleika og lok. Þegar höfundar viðurkenna að sögur þeirra
hefði verið hægt að segja öðruvísi, eins og bæði Hellman og Perec
gera, þá felast í því efasemdir um möguleika snyrtilegra endaloka.
Þetta rímar við það sjónarmið að minni sé í stöðugri þróun og
verði aldrei endanlega lokið, eins og Hellman, Perec og Auster
lýsa.16 Hins vegar veldur þetta ekki algjöru niðurbroti á frásögn
sem merkingarskapandi orðræðu, heldur leiðir frekar til ákveðins
óróleika, gruns, óáreiðanleika og ófullnægjublæs á frásögninni.
Eins og ofangreind dæmi sýna er þessi meðvitund áberandi í
afstöðu höfunda til minnisins. Marita Sturken heldur því fram að
til þess að skilja mikilvægi æviskrifa í póstmódernisma verði að
hafa í huga að sannindi ævisagna sé jafn erfitt að höndla og minni.
Það sé ekki um að ræða neina upphaflega sögu, aðeins far eftir
hana, söguna af henni.17 Þetta er dæmigert fyrir afstöðu til minn-
is og skrifa í póstmódernískum æviskrifum, þó að ég myndi ekki
ganga eins langt og Paul Jay sem heldur því fram að sjálfsævisag-
an sé nú á dögum byggð á meðvitaðri gleymsku frekar en ná-
kvæmri upprifjun með aðstoð minnisins og á skáldlegri lýsingu
16 Þetta tengist líka efasemdum póstmódernista um algild sannindi, það sem
Lyotard hefur kallað „grand récit“ (sjá Lyotard 1979).
17 Sturken 1996, s. 41.