Skírnir - 01.04.2003, Page 142

136
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
SKÍRNIR
Fyrir þessari veiku stöðu hugarfarssögunnar eru skýringar sem
mig langar til að drepa á. Það er alls engin furða þótt margir sagn-
fræðingar sem lögðu stund á hugarfarsrannsóknir hafi nýtt sér
megindlegar aðferðir við fræðastörf sín. Astæðan er einfaldlega sú
að Annálungar, sem voru svo sannarlega leiðandi afl innan félags-
sögunnar á síðari hluta tuttugustu aldar, skipuðu menningarlegri
umfjöllun, eins og um hugarfarið, í lægra sæti í goggunarröð fræð-
anna. A þetta bendir sagnfræðingurinn Christopher E. Forth í
grein um menningarsöguna gömlu og nýju í áðurnefndu alfræði-
riti: „Annálungum mistókst, þrátt fyrir allt, að skapa metnaðar-
fulla aðferðafræði sem sýndi fram á samband hugarfarsins og ann-
arra áhrifavalda í umhverfinu. Menn á borð við Pierre Chaunu
komust að þeirri niðurstöðu að hugarfarssagan væri á „þriðja
stigi“ sagnfræðilegra rannsókna, sem bundin væri þróun sem færi
fram á frumstigi félags- og efnahagslífs. Af þessum sökum drógu
Annálungar þá ályktun að menning væri í raun og veru tjáning eða
spegilmynd undirliggjandi formgerðar, og þar tóku þeir undir
með marxistum sem voru tregir til að gefa menningunni sjálfstætt
vægi.“22 Það verður því tæplega undan því vikist að viðurkenna að
meginhugmyndafræði Annálaskólans leysti aldrei úr þeim að-
ferðafræðilega vanda sem þessi fræði stóðu frammi fyrir, hverju
svo sem Loftur Guttormsson heldur fram. Hugarfarssagnfræðing-
um var nóg að fylgja aðferðum og leiðum sem fræðimenn á öðr-
um sviðum þróuðu þar sem viðfangsefnið var hvort sem er bund-
ið framvindu á þeim vettvangi. Með öðrum orðum, grundvöll
hinnar sagnfræðilegu greiningar var ekki að finna í hugarfarinu
samkvæmt hugmyndafræði franska Annálaskólans heldur á öðr-
um sviðum samfélagsfræða.
Prýðileg umfjöllun Philippe Carrard í bókinni Poetics of the
New History um raðsöguna (histoire sérielle) og notkun franskra
sagnfræðinga á tölfræðilegu efni varpar ljósi á þetta mál. Höfund-
ur skýrir þar eðli tölfræðilegrar greiningar hjá nokkrum þekktum
22 Christopher E. Forth, „Cuitural History and New Cultural History."
Encyclopedia of European Sodal History. From 1350 to 2000. Bindi 1. Ritstjóri
Peter N. Stearns (New York, 2001), bls. 87.