Skírnir - 01.04.2003, Page 149

SKÍRNIR
AÐ STÍGA TVISVAR í SAMA STRAUMINN
143
hætti með það í huga að afhjúpa röksemdafærslur þeirra sem
héldu á loft fyrrnefndu sjónarmiði. Skoðanir hinna (the others)
voru virtar að vettugi í hinni hefðbundnu félagssagnfræði og látið
var eins og langstærstur hluti mannkyns væri ekki til eða skipti í
það minnsta ekki máli. „Sú kraftmikla gagnrýni", heldur Gelbart
áfram, „leysir úr læðingi gríðarlega mikla og nýja lífsorku og
áhuga, en fyrir hennar tilstuðlan skapast einnig umtalsverð óþæg-
indi.“38 Með nokkrum sanni má segja að hér sé Gelbart að lýsa
átökum sem átt hafa sér stað innan sagnfræðinnar á síðustu tíu til
fimmtán árum. Eg hef gert grein fyrir því hvernig fræðaheimurinn
tók að glíma við þann vanda sem Gelbart gerir að umtalsefni og
hef komist að þeirri niðurstöðu að eftir nokkurt fum á tíunda ára-
tugi tuttugustu aldar hafi langflestir félagssagnfræðingar kosið að
halda sig við úrræði hinna megindlegu aðferða, þó með þeirri und-
antekningu að hugarfarssögunni var algjörlega hafnað.39
Á þessari þróun eru einkum tvær skýringar: í fyrsta lagi held
ég að þeir fræðimenn sem stóðu næstir því fræðasviði sem sótt var
að, nefnilega hugarfarssagnfræðingar, hafi verið illa undir gagn-
rýni póstmódernismans búnir. Eins og áður hefur komið fram
hefur hin veika hugmynda- og aðferðafræðilega staða hugarfars-
sögunnar gert það að verkum að fræðimenn treystu sér ekki inn á
hin nýju fræðasvið samtímans. Orðræðan var þeim mörgum fram-
andi vegna þess að fræðimenn sem bundu trúss sitt við megindleg-
ar aðferðir hinnar sögulegu lýðfræði áttu mjög gott með að líta
framhjá þessari gagnrýni. Og þangað leituðu hugarfarssagnfræð-
ingar þegar fjara tók undan hugmyndum þeirra í lok níunda ára-
tugar tuttugustu aldar. Þeir sagnfræðingar sem flykktu sér undir
merki megindlegrar aðferðafræði töldu einfaldlega að vísindaleg
staða sín væri svo sterk að ekki þyrfti að verja tíma í slíkt karp sem
hin póstmóderníska gagnrýni var talin vera. Reynslan var komin á
hina megindlegu aðferðafræði og hún hafði gefist vel að mati þátt-
38 Sama rit, bls. 9.
39 Sjá „The Contours of Social History. Microhistory, Postmodernism and Hi-
storical Sources.“ Mod nye historier, bls. 83-107; „The Singularization of Hi-
story: Social History and Microhistory within the Postmodern State of
Knowledge“.