Skírnir - 01.04.2003, Page 153

SKÍRNIR AÐ STÍGA TVISVAR I SAMA STRAUMINN 147
sagnanna. Hér verður hugtakið „skilsmunur" fullkomlega óvið-
eigandi í tengslum við Strandabræður en er á hinn bóginn lykill-
inn að skiljanlegri orðræðu þeirra stórsögumanna sem hafa til-
einkað sér hugmyndir um upplýsinguna og framfaratrú.
Það er nákvæmlega ofangreind orðræða sem bandaríski sagn-
fræðingurinn Barbara H. Rosenwein hafnar í grein sem birtist í
tímaritinu American Historical Review á þessari öld.45 Hún fjall-
ar þar um stöðu þeirrar tegundar sagnfræði sem fæst við tilfinn-
ingarnar (the history of emotions) og bendir á að fræðimenn hafi
haft tilhneigingu til að draga fram skil sem talin eru vera á milli
hefðbundinna bændasamfélaga á fyrri hluta nýaldar og þeirra
samfélaga sem tóku að mótast í lok átjándu aldar í samræmi við
nývæðingarkenninguna. Einkum á þetta við þegar rætt er um til-
finningalíf alþýðu manna. Hún hafnar stórsögunni sem mótað
hefur allt rannsóknarferlið á síðustu áratugum og vill halda því
fram að fólk hafi á öllum tímum búið í því sem hún nefnir „til-
finningasamfélög" (emotional communities)-, sjálfstæðum, sí-
breytilegum og óútreiknanlegum samfélögum. Það þurfi því að
rannsaka hvert þeirra um sig, þar sem þau lúti eigin lögmálum og
siðum: „Það eru tvö atriði sem verður að hafa í huga hér,“ segir
Rosenwein: „Hvert samfélag hefur ekki aðeins áhrif á, mótar, set-
ur skorður og tjáir tilfinningar á mismunandi hátt heldur er jafn-
vel innan þessa sama samfélags að finna mótstæð gildi og leiðir,
svo ekki sé minnst á ólíka eða afbrigðilega einstaklinga, sem eru
þar að verki.“4é Hér er Rosenwein að halda því fram að sagnfræð-
ingar og aðrir sem fjalla um sögu tilfinninganna verði að gera til-
raun til að nálgast viðkvæm rannsóknarefni út frá öðrum leiðum
en þeim sem stórsagan krefst. Rannsóknarsviðið verði að brjóta
upp í smáeiningar. Hún endar mál sitt með þessari einföldu yfir-
lýsingu: „Stórsagan sem hefur verið yfirþyrmandi leiðarstef í
rannsóknum á sögu tilfinninganna gengur ekki upp. Hún er
byggð á afsannaðri kenningu um tilfinningarnar og hinum sann-
færandi, en gölluðu, hugmyndum um framfarasinnaða sjálf-
45 Barbara H. Rosenwein, „Worrying about Emotions", bls. 821-845.
46 Sama rit, bls. 842-843.