Skírnir - 01.04.2003, Page 156
150
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
SKÍRNIR
hugmynd í mótun myndi trúlega ekki þóknast öllum í hinum
akademíska heimi, þar sem mönnum er ætlað að liggja í sínum
fræðum þar til þau eru fullmótuð. Þá fyrst er þeim stætt á að koma
fyrir almenningssjónir og með tímanum vinna þau svo til
þeirra áhrifa sem viðtökur og úrvinnsla fræðasamfélagsins“ skila,
eins og Loftur kemst að orði í grein sinni í Skírni. Einvæðingar-
hugmyndin er þvert á móti sett fram til þess að kalla fram umræðu
um fagið; viljandi nokkuð opin og óræð. Ótal atriði eru þar enn
órædd. Til dæmis er hægt að spyrja hvort innan hverrar einsögu-
rannsóknar sé ekki fjölsögulegt sjónarhorn, eða hvenær við
smækkum skalann nægilega mikið til þess að ná fram smáum ein-
ingum sem teljast skynsamlegar fyrir einsögufræðing að glíma
við? Það hefði mátt velta fyrir sér hvort litlar einingar feli í sér til-
vísun í „sannleika" í einhverri óskilgreindri sagnfræðilegri frum-
eind; hvort það að taka fyrir lítið brot af veruleikanum þýddi
meiri sannleika?
Hér vaknar gamalkunnug spurning: Um hvað snýst sagnfræð-
in? Ég tel að hún eigi að veita einstaklingum tækifæri til að móta
sjálfsmynd sína. Hlutverk sagnfræðinga er að skapa fræðilegt tóm
til slíkrar sjálfssköpunar en það verður ekki gert nema þeir skilji
að einstaklingurinn er ekki sögulegt afl, gerðir hans eða hennar
geti aldrei orðið annað en efniviður í rök fræðimannsins. I þessu
samhengi verður niðurstaða sú sem ég kemst að í bókinni Molar
og mygla að einstaklingar móta ekki söguna heldur ... fræði-
mennirnir ..." skiljanleg. Ef einstaklingar, til dæmis af alþýðustétt,
væru sögulegt afl, eins og Loftur virðist halda fram, sem væru lík-
legir til að geta breytt skilningi okkar á fortíðinni, hvers vegna hef-
ur þá sagnfræðin fyrst og fremst glímt við um það bil tvö pró-
sentustig mannkyns í aldalangri sögu sinni? Fjöldinn, hið ímynd-
aða sögulega afl, hefur tæplega verið ofarlega á dagskrá flestra
sagnfræðinga. Jafnvel félagssagnfræðingum hefur mistekist að
víkka út sjóndeildarhringinn vegna þess að þeir hafa verið svo
uppteknir af formlegum stofnunum samfélagsins. Þótt hægt væri
að fallast á að einstaklingar af alþýðustétt væru sögulegt afl þá
breytti það ekki því að mótun skilnings okkar á því afli fer fram í
huga sagnfræðingsins. Annars staðar gæti það ekki dafnað. Það er