Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 166
160
GTJNNAR HARÐARSON
SKÍRNIR
digri hafi verið ákaflega mjóróma, og að hinn raunsæi Aristóteles
hafi verið svo mikill spjátrungur að Aþeningum þótti nóg um og
kölluðu þó ekki allt ömmu sína. Ræðumaðurinn Cicero var hins
vegar veraldarvanur stjórnmálamaður og skyggir frami hans á
þeim sviðum á framlag hans til sögu heimspekinnar, því að rit hans
hafa bjargað frá glötun mörgum fjarstæðustu hugmyndum heim-
spekinga fornaldar.
Það er auðvitað að sækja vatn yfir lækinn að leita að skorin-
orðum mannlýsingum í forngrískum og rómverskum heimspeki-
ritum þegar íslenskar fornsögur úa og grúa af eftirminnilegum
mönnum. Stundum bregður þeim fyrir aðeins rétt í svip, en yfir-
leitt er einhverri aðalpersónunni lýst gaumgæfilega bæði í orði og
æði, og ósjaldan fylgir nákvæm útlitslýsing. Einhver eftirminni-
legasta mannlýsingin af því taginu er lýsing Egils Skallagrímsson-
ar, þegar hann situr í öndvegi gegnt Aðalsteini konungi eftir orr-
ustuna á Vínheiði. Þessa lýsingu, sem oft er höfð til sanninda-
merkis um listfengi Snorra Sturlusonar, þekkja flestir íslendingar
og því óþarft að orðlengja um hana hér. Þó skal það rifjað upp að
samkvæmt þessari útlitslýsingu var Egill mikilleitur, ennibreiður,
brúnamikill, nefið ekki langt en ákaflega digurt, granstæðið vítt og
langt, hakan breið furðulega og svo allt um kjálkana, hálsdigur og
herðamikill, svo að það bar frá því sem aðrir menn voru, harðleit-
ur og grimmilegur þegar hann var reiður. Hann var vel í vexti og
hverjum manni hærri, úlfgrátt hárið og varð snemma sköllóttur.
Loks segir orðrétt:
En er hann sat, sem fyrr var ritað, þá hleypti hann annarri brúninni ofan
á kinnina en annarri upp í hársrætur (Egils saga, 55. kapítuli).
Þessi mannlýsing hefur orðið mörgum fræðimanninum tilefni til
mikilla heilabrota og hafa þeir farið riddarastökk milli ólíklegustu
hugmyndatengsla. Þarna sjá þeir úlfsminnið ygla sig framan í les-
andann og endurspeglast í höfðum þeirra feðga, Kveld-Ulfs og
Skalla-Gríms, þeir sjá varúlf, berserk, Grýlu, samískan galdra-
mann, drykkjusjúkan víking, snotran speking, frá sér numið
skáld, Óðin og Þór, höfuðklett þjóðarinnar og hvaðeina sem nöfn-
um tjáir að nefna. Þá hafa ýmsir spreytt sig á fimi augabrúnanna