Skírnir - 01.04.2003, Page 201

SKÍRNIR SIGURÓP ANDSKOTANS EÐA REIÐI GUÐS?
195
III. Matthías
Bókin sem Matthías Viðar Sæmundsson hefur framreitt er fyrst og fremst
útgáfa á píslarsögu séra Jóns Magnússonar á Eyri í Skutulsfirði, þar sem
hann lýsir hremmingum sínum vegna galdra sem á hann voru lagðir og
málaferlum í kjölfarið. Líkt og í útgáfu Sigfúsar Blöndals árin 1912-1914
er allur texti séra Jóns gefinn út en að auki ýmis fylgiskjöl sem tengjast
málinu eða honum sjálfum. Þau eru góðra gjalda verð að fráskildum
gögnum um séra Árna Loftsson (307-27), sem hefðu mátt missa sín. Fjög-
ur bréf um Árna frá 1655-1657 og 1670 hafa áður birst á prenti en áhuga-
verður og áður óbirtur prestadómur að Hvammi í Hvammssveit 15. ágúst
1678 er of ungur til að nýtast til samanburðar við mál séra Jóns. Nær
hefði verið að leita fanga nær honum í tíma og birta gögn um fárið í Tré-
kyllisvík árin 1653-1654 sem varðveitt eru í handritunum Thott 2110 II
4to (sem notað er í viðaukum) og NKS 1945 4to, en eru aðeins aðgengi-
leg almenningi í endursögn Ólafs Davíðssonar. Tvímælis orkar og sú
ákvörðun að birta konungsbréf um galdra frá 1617 og kæruskjal Þuríðar
Jónsdóttur frá 1660 á undan píslarsögunni (51-55), en ekki með öðrum
viðaukum. Kæra Þuríðar á betur heima á milli tveggja prestadóma um
hennar málefni árin 1657 og 1660 (231-34) en bréf konungs hefði getað
farið fyrir dómum í máli Kirkjubólsfeðga, enda kemur það við sögu í
þeim.
í örstuttri umfjöllun um val á textum segir Matthías: „Dregin hafa ver-
ið saman öll tiltæk frumgögn, flest áður óbirt, um séra Jón Magnússon,
æviferil hans og galdramál" (422). Fengur er að því og Þórður Ingi Guð-
jónsson gerir skilmerkilega grein fyrir þessum textum í bókarlok
(424-31). Að mínu mati hefði þó betur farið á því að hafa þær upplýsing-
ar í inngangi með hverju skjali fyrir sig svo að lesandi þyrfti ekki að fletta
á milli bókarhluta. Handritaskrá í lokin er ónákvæm að því leyti að litlar
sem engar upplýsingar eru gefnar um handrit í handritasöfnum. Handrit
í skjalasöfnum njóta sín betur og lesandi veit meira en bara númerið, á
fagmáli safnmarkið (432). Sömu meðferð fá reyndar handrit í handrita-
söfnum í bók Ólínu (394). Þetta er óskiljanleg hefð sem þarf að kveða í
kútinn. í útgáfu Matthíasar er höfuðið svo bitið af skömminni með því að
sleppa ritaskrá. Hafi plássleysi verið ástæðan hefði mátt nota þynnri
pappír. Helsti gallinn við umbúnað viðaukanna er að ekki eru tekin til
umfjöllunar skjöl sem vitanlega voru skrifuð en eru ekki varðveitt. Á það
einkum við um tvo sýslumannsdóma, fyrst á Eyri vorið 1658 vegna kæru
séra Jóns á hendur Þuríði Jónsdóttur og síðan á Mosvöllum um haustið,
að Þuríður frelsaði sig með tylftareiði. Þessir dómar skiptu sköpum í mál-
inu, því alvarlegum ásökunum séra Jóns var hnekkt og fyrir vikið skrifaði
hann sín merku rit. Dómana tvo nefnir hann víða og hefði þurft nokkra
greinargerð fyrir þeim með þessari útgáfu. Var gerð út leit? Sama á við um