Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Side 125

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2009 · 2 125
Umbreytingin á Sál í Pál er ótrúleg en er notuð í sögu Hallgríms sem skálda-
leyfi, réttlætir ólíkindalega framvindu sögunnar og breytinguna á kaldrifjuð-
um atvinnumorðingja í umhyggjusaman tilvonandi föður. Og þrátt fyrir Tort-
ure-terapíuna verður sú breyting ekki fyrir áhrif frá heilögum anda eða trú,
heldur er jarðnesk í eðli sínu og opinberanir sögumanns eru af holdlegum
toga.
Bókin er full af þeirri ísmeygilegu kímni sem einkennir verk Hallgríms og
persónur eru margar skoplega upp dregnar, ýktar útfærslur á fyrirmyndum úr
veruleikanum. Hér verður húmorinn víða býsna svartur vegna tilvísana til
starfsgreinar sögumannsins. Andi kvikmyndaleikstjórans Quentins Tarantino
svífur yfir vötnum, ekki síst í því hvernig ofbeldi og morð eru færð inn á svið
hversdagslegra fyrirbæra. Toxic hefur morð að atvinnu, en skírskotanir til
hennar í samhengi við íslenskan hversdagsveruleika eru oft drepfyndnar.
Raunar er Tarantinos getið oftar en einu sinni í bókinni og þá vísað til frægrar
Íslandsferðar leikstjórans þar sem áfengi og lausgyrtar meyjar komu mjög við
sögu. Tarantino á að hafa sofið hjá vinkonu Gunnhildar, dóttur Goodmoondoor,
sem „hefur örugglega sofið hjá hundrað og fjörutíu“: „Þá höfum við það. Tar-
antino á 139 íslenska kviðmága. Hann er vonandi búinn að uppfæra jólakorta-
listann.“ (116)
Sem fyrr segir ferðast Toxic undir fölsku flaggi, er annar en hann gefur sig
út fyrir að vera, og oft skapast mjög kostuleg spenna milli leikna hlutverksins
og þess hver hann er í raun. Svipað er uppi á teningnum í sambandi við pers-
ónuna Truster sem Tómas heldur lengi vel að sé bróðir Gunnhildar, ástmeyjar
sinnar, en reynist svo vera kærasti hennar. Af þessum misskilningi spretta
ýmsar óborganlegar farsakenndar uppákomur.
Í bókinni koma fram margvíslegar vangaveltur um ofbeldi, oft í kaldhæðni,
eins og þegar fjallað er um það í tengslum við kynlíf. Þegar líður á söguna fá
þessar vangaveltur þó alvarlegri undirtón samfara því að sögumaður rifjar upp
þátttöku sína í Bosníustríðinu og persónulegan harm sinn þar. Hann hefur
þurft að íklæðast hverju gervinu utan yfir annað og líkir sér við babúskudúkku
þar sem innan í hverri dúkku leynist önnur minni:
Ég horfi á sjálfan mig í speglinum. Einhvernveginn finnst mér þetta ekki vera ég. Ég
stend andspænis babúskudúkku sem skartar andliti amerísks sjónvarpspredikara.
Inni í henni er önnur dúkka: Pólski húsamálarinn Tadeusz Boksiwic. Inni í honum
er rússneski vopnasmyglarinn Igor Illitch. Inni í honum leigumorðinginn Toxic.
Inni í honum Ameríkubusinn Tom Boksic. Og innstur er svo „Meistarinn“, litli
drengurinn Tomislav frá Split í Króatíu. (99)
Þessi lög flettast burt eftir því sem sögunni vindur fram og eftir stendur sárs-
aukafull reynsla af styrjöld og mannvonsku. Á móti er teflt ástinni sem sam-
einingarafli sem virðir ekki landamæri en verður stundum ofbeldinu að bráð.
Þetta kemur meðal annars fram í lýsingunni á sambandi sögumanns við serb-
neska stúlku sem verður að flytja burt þegar Bosníustríðið skellur á, en þau
hittast aftur í stríðinu miðju.
TMM_2_2009.indd 125 5/26/09 10:53:30 AM