Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Page 54

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
54 TMM 2011 · 3
fá þær æ meira rými eftir því sem á líður. Þetta á þó sérstaklega við um
Erlend, því frá og með Röddinni (2002) verður þáttur hans enn meira
áberandi og tvær bókanna, Harðskafi (2007) og Furðustrandir (2010),
fjalla í raun fyrst og fremst um hann, sérstaklega sú síðarnefnda.
Fyrstu bækurnar virðast eiga að gerast með um það bil árs millibili
en svo fara atburðir að þéttast og það kom mér á óvart að uppgötva að
frá Mýrinni (sem gerist í október 2001, þrátt fyrir að koma út árið 2000),
rekja bækurnar sig hratt og síðustu fjórar, Harðskafi, Myrká (2008),
Svörtuloft (2009) og Furðustrandir, gerast allar á sama tíma, um miðjan
fyrsta áratug aldarinnar.7 Hlutirnir gerast því mun hraðar í heimi
Erlendar og félaga, eða hægar, eftir því hvernig á það er litið.
Hin dularfulla persóna Marion Briem birtist fyrst í Mýrinni og aðrar
persónur sögunnar velta fyrir sér hvort Marion sé kven- eða karlkyns.
Erlendur gefur ekkert upp (og Arnaldur ekki heldur) og þegar Marion
deyr svo í Vetrarborginni (2005) hefur persónan enn ekki fengið ákveðið
kyn. (Þess má svo geta að þessi textalegi leikur höfundar að skrifa kyn-
lausan texta nær ákveðnu hámarki í Bettý.) Erlendur kynnist konu,
Valgerði, í Röddinni og kemur hún ofurlítið við sögu í bókunum sem á
eftir fylgja.
Mannshvörf eru þema allt frá fyrstu bókinni, Sonum duftsins, og eru
reyndar rædd í kjölfarið á lýsingunni sem vitnað er til hér að framan um
ömurleika íslenskra glæpa: „Til voru dæmi um óútskýrð mannshvörf og
þeim virtist fara fjölgandi.“8 Erlendur tekur mannshvörf alvarlega, auk
þess sem hann tengir þau söknuði og sorg. Nöturleiki mannshvarfanna
og skeytingarleysisins gagnvart þeim endurspeglast í hversu hráslagalega
hann lýsir íslenskum morðum en í flestum tilfellum eiga þessar lýsingar
vel við um þau morð sem til umfjöllunar eru í bókum Arnaldar. Í þessu
sambandi er vert að minnast þess að þau „glæpa“-mál sem reynst hafa
íslensku samfélagi einna erfiðust á síðari árum, svokölluð Guðmundar-
og Geirfinnsmál, snúast einmitt um óupplýst mannshvörf. Það er þó
ekki fyrr en í Grafarþögn (2001) sem sagt er frá hvarfi bróður Erlendar
sem týndist í aftakaveðri og hríðarbyl þegar þeir voru drengir.
Erlendar-saga
Þegar Erlendur segir Evu Lind, meðan hún liggur í dái, frá hvarfi bróður
síns, segir það lesanda strax margt um persónu hans – til dæmis að hann
getur ekki opnað sig fyrir fólki undir eðlilegum kringumstæðum. Áður
hafði ítrekað komið í ljós að Erlendur hefur mikinn áhuga á manns-
hvörfum og þjóðlegum fróðleik um hrakningasögur; sjálfur hvarf hann