Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Page 12

S a lv ö r N o r d a l
12 TMM 2012 · 1
myndum eða hugmyndafræði sem að baki þeim búa. Þessi framsetning
gefur einnig til kynna að ekki þurfi að útskýra sérstaklega þær hug-
myndalegu stoðir sem tillögurnar hvíla á.
Einn helsti munurinn á þessum tveimur tillögum snýr að ólíkri sýn
á forsetaembættið, en mikill styr hefur staðið um embættið síðustu
misserin svo sem kunnugt er. Önnur tillagan gerir ráð fyrir takmörkun
á völdum forseta en í hinni eru völd hans aukin. Enda kom á daginn að
innan stjórnlagaráðs voru skiptar skoðanir á því hvora leiðina ætti að
fara.
Almenna gagnrýnin sem ég hef á skýrslu stjórnlaganefndar er að
mér finnst hún taka málefni stjórnarskrárinnar of tæknilegum tökum.
Einnig má velta því fyrir sér hvort skýrsluhöfundar hafi gengið fulllangt
í að útfæra fullbúna stjórnarskrá fremur en að koma með leiðbeinandi
stef til undirbúnings starfi stjórnlagaráðs. Þá finnst mér skorta dýpri
skýringar á hugmyndalegum og röklegum stoðum stjórnskipunar og
einnig umræðu um hugmyndagrundvöll, t.d. um núgildandi stjórnar-
skrá og þau gildi sem eigi að leggja til grundvallar. Ekki er að finna í
skýrslunni umræðu um hvað stjórnarskrá sé eða hvað einkenndi þá
stjórnskipunarhefð sem við tilheyrum. Og sáralítil umræða átti sér stað
um samspil hefða og stjórnarskrártexta sem er gríðarlega mikilvægt
úrlausnarefni.
Loks voru í skýrslu stjórnlaganefndar fábreyttar tillögur eða leið bein-
ingar settar fram um endurskoðun mannréttindaákvæða stjórnar skrár-
innar. Vissulega var endurskoðun á þeim þætti ekki hluti af skilgreindu
verkefni stjórnlagaráðs, fremur en sumir aðrir þættir sem stjórnlaga-
nefndin fjallaði þó um. Þetta gerði nefndin þrátt fyrir að sterkur vilji
kæmi fram á þjóðfundi um áherslu á mannréttindi, talsverð fræðileg
umræða hafi verið um áherslur kaflans frá því að hann var endurskoð-
aður 1995 – og að í máli þeirra sem buðu sig fram og voru kosnir til
stjórnlagaþings hafi komið fram ríkur vilji til að styrkja mannréttinda-
ákvæðin.
Rétt er að árétta að verkefni stjórnlaganefndar var síður en svo auð velt.
Í lögum Alþingis var verkefni nefndarinnar lítið skilgreint og vanda-
samt að meta hvernig skýrsla kæmi sér best fyrir vinnu stjórnlagaráðs.
Verkefni stjórnlagaráðs var einnig tiltölulega opið. Þó að tiltekin væru
átta efnisatriði sem ráðið skyldi fjalla um var jafnframt gefin heimild til
að taka önnur atriði til umfjöllunar enda nýtti stjórnlagaráð sér það. Við
sem störfuðum á þessum vettvangi vorum því öll í þeirri stöðu að móta
verkefnið frá grunni og við vorum því oft óviss um hvernig eða yfirleitt
hvort við næðum að ljúka því.