Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Síða 32

S n o r r i Pá l l J ó n s s o n Ú l f h i l d a r s o n
32 TMM 2012 · 1
fátæktar og þrældóms.17 Þau sem misstu heimili sín vegna óeirðanna
eru einungis dropi í hafsjó þess heimilisleysis sem yfirvöld ekki einungis
samþykkja heldur viðhalda og vernda í nafni eignarréttarins. Lög-
reglan segist jú vernda líf og eignir – en þó öll dýrin séu jöfn eru sum
þeirra jafnari en önnur og eignir þeirra þungvægari en líf hinna. Fyrir
hönd banka, fasteignasala og annarra eignarhaldshafa fleygir lögreglan
eignalausu fólki, þeim sem lítinn aðgang hafa að vörum, út úr annars
tómum húsum, út á gaddinn, skellir fyrir slagbrandi – loklok og læs.
Kennslubókadæmið stækkar þegar borgarstjórinn tekur í marg-
togaðan streng og minnir lesendur á að það greiði ekki leið smákaup-
manna út úr efnahagserfiðleikum að kveikt sé í húsakynnum þeirra.
Vissulega var ráðist á litla og óháða kaupmenn á hornum en ásakanir
um að óeirðirnar hafi skaðað smákaupmennsku verða hlægilegar þegar
horft er til þess hvernig stórverslunarveldi á borð við Tesco – sem hefur
það yfirlýsta markmið að selja öllum, selja allt og vera alls staðar – tekur
kerfisbundið yfir rými á margföldum hraða óeirðanna og kippir þannig
fótunum undan hverjum smákaupmanninum á fætur öðrum. Allt í
krafti markaðsfrelsis og allt undir verndarvæng stjórnvalda.18
Þessir leikþættir, þetta orðagjálfur úr tölvum almannatengla yfir valda
– allar þessar útskýringar og ásakanir, sem básúnað er yfir hausa mótum
lýðsins sem sérstökum fylgifiskum óeirðanna, eru þannig fyrst og fremst
smækkaðar myndir af grunngildum samfélagsins sjálfs, niður soðnar
birtingar myndir vandamáls sem ekki verður rakið styttra en til sam-
félagseðlisins sjálfs, samfélags vörunnar. Óeirðirnar eru hvorki vanda-
málið né orsök þess heldur óhjákvæmilegar afleiðingar þess og draga
upp úr sögubókunum hundrað ára gömul viðbrögð franska anarkistans
Victors Kibalchich, við vopnuðum átökum lettneskra byltingarsinna
og Lundúnalögreglunnar í Sidney Street 1911: „Við þurfum hvorki að
samþykkja ólöglegar aðgerðir né andmæla þeim. Við segjum: þær eru
rökréttar.“19
Græðgi og goðsögnin um hamingjusama neytandann
Í annarri umræðu, þeirri sem snýr að orsökum efnahagskreppu dagsins
í dag, er orðinu græðgi oft beitt til að löggilda ríkjandi efnahagskerfi og
þau félagslegu samskipti sem stöðugt steypa grunn undir það. Þannig er
sökinni komið á óskilgreinda svarta sauði sem sagðir eru hafa misnotað
völd sín og áhrifastöður, brotið reglur og gengið yfir mörk hins leyfilega.
Græðgin er þannig gerð að undantekningu en hófsemin að reglu. Í
umræðunni um óeirðirnar er orðið notað í sama tilgangi. Yfirlýsingar