Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Síða 117

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 1 117
færslum og nokkur þýðingarbragur á
kafla um allra nýjustu myndlistina. Í
síðustu bindunum tveimur eru einnig
teknar ákvarðanir varðandi val á lista-
mönnum, myndefni og textalengd sem
sérstaklega erfitt er að átta sig á. Lista-
menn á sama reki og með sambærilegan
feril fá mjög mismunandi hantéringu,
einn fær úthlutað örfáum gömlum
myndum úr geymslum LÍ, öðrum hlotn-
ast langur texti og fjöldi nýrra mynda.
Óneitanlega bitnar þetta misræmi verr á
listakonum en karlkyns kollegum
þeirra, sjá t.d. skrif um Guðjón Ketils-
son annars vegar, Svövu Björnsdóttur
hins vegar. Hvergi er svo útskýrt hvers
vegna stór hluti þessara tveggja binda er
helgaður verkum listamanna sem ekki
hafa komið við sögu íslenskrar mynd-
listar í marga áratugi. Samt er einungis
stuttlega drepið á verk okkar þekktasta
myndlistarmanns í nútíð, Ólafs Elías-
sonar, sem á sér hvort tveggja íslenskt og
alþjóðlegt bakland.
Hér hefur helst verið horft til þess
sem betur hefði mátt fara við gerð þess-
arar listasögu. Þar með er ekki verið að
biðja um aðra sögu, heldur betri – ítar-
legri, fjölbreyttari, ríkulegri – útgáfu af
því riti sem við erum nú með undir
höndum. Það er sannfæring mín að
myndlistin á Íslandi standi undir slíkri
útgáfu. En sjálfsagt er að halda því til
haga að ritið hefur ýmislegt til síns
ágætis. Það er yfirleitt vel skrifað, laust
við prentvillur (sem er afrek út af fyrir
sig) og inniheldur býsn af upplýsingum
sem fengur er að fyrir bæði fræðimenn
og almenning. Að flestu leyti hefur tek-
ist að samræma skrif hinna mörgu höf-
unda (þótt upprifjanir við hver kafla-
skipti séu hvimleiðar). Og auðvitað er
fengur að því að fá á einn stað allt það
myndefni sem hér getur að líta, jafnvel
þótt það sé límt í kjölinn en ekki bund-
ið. Svo fremi við séum meðvituð um það
sem upp á vantar, ættum við að geta
haft af nýju listasögunni nokkurt gagn
og gaman næstu árin. Enda ekki upp á
aðra slíka sögu að hlaupa á næstunni.
Árni Bergmann
Hinsegin bækur
og menn
Þórður Sigtryggsson: Mennt er máttur.
Tilraunir með dramb og hroka. Kaflar
úr endurminningum. Vélritað hefur
Elías Mar. Omdúrman 2011.
Þorsteinn Antonsson: Þórðargleði. Þættir
úr höfundarsögu Elíasar Mar. Sagna-
smiðjan, 2011.
Tvær bækur eru til skoðunar sem báðar
komu út án þess fyrir þeim væru barðar
bumbur og kannski ekki við öðru að
búast – þær skjóta kolli upp úr því beði í
grasagarði mannlífsins sem lengst hefur
verið þagað um vel og rækilega: í þeim
reit spretta hommarnir, þeir samkyn-
hneigðu. Og þær eru nátengdar. Elías
Mar tók sumarið 1961 að skrá minn-
ingabrot, hugleiðingar og yfirlýsingar
vinar síns og kennara í orgelslætti lífs-
ins, Þórðar Sigtryggssonar, sem Þórður
gaf það nafn sem nú er orðið bókarheiti:
Mennt er máttur. Tilraunir með dramb
og hroka. Elías vélritaði handskrifuð
blöð sem Þórður færði honum og fjöl-
faldaði um leið með kalkipappír svo til
urðu fjögur eintök eða fimm: þetta var
íslensk neðanjarðarútgáfa, að nokkru
leyti hliðstæð við Samizdat í Sovétríkj-
unum. Af þessu handriti fóru margar
sögur sem lifðu góðu lífi á litlu kveri
eftir Elías sem Ragnar í Smára, frændi
Þórðar, gaf út á sjötugsafmæli hans árið
1960 og hét Saman lagt spott og speki.