Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Síða 127

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 1 127
honum plötu). Mikið er ég þér þakklátur
fyrir að hafa ekki skrifað um mig í blöð-
in við það tækifæri. Engir aðrir en
hégómagjarnir borgarar sækjast eftir
þessháttar. En ég skal viðurkenna að ég
hefði þegið að þú hefðir tileinkað mér
Paradísarheimt. – En með bók sinni
Saman lagt spott og speki, merkasta riti
sem út hefur komið hér í heimi síðan
árið 1781 þegar Kant gaf út Kritik der
reinen Vernunft – hefur Elías Mar bætt
mér það upp.“
Leikurinn og ólíkindalætin eru á
sínum stað – en á bak allt það sér í von
um að aðdáunin á stórskáldinu sé
endur goldin (gagnkvæm) og nokkur
vonbrigði með að Halldór skyldi ekki
spand era tileinkun á Þórð á Paradísar-
heimt, sem nýkomin er út. Hann vill
láta muna eftir sér, hann vill í rauninni
fá um sig afmælisgrein, hann vill
þrengja sér inn í hug annarra og bækur
þeirra eins og fyrr segir. Hann vill skipa
stærri sess í sögu Nóbelsskáldsins en
vera lítt þekkt fyrirmynd að Organist-
anum, en eins og margir vita breyttist
Organistinn mjög áður en Halldór lauk
við Atómstöðina og varð þá mun líkari
Erlendi en Þórði.11
Í bréfinu sem nú var vitnað til var
Halldóri undir lokin ögrað með stór-
brotnu oflofi um Elías Mar fyrir að
skrifa sögu um Þórð. Þar með er komið
að öðrum leik með lof og last sem er
sýnu alvarlegri en sá sem nú var nefnd-
ur.
Af hverju fór sem fór?
Þórðargleði heitir bókin sem Þorsteinn
Antonsson hefur „ritað og saman tekið“
– og þó er bókin um persónu og feril
Elíasar Mar.
Nú er því að heilsa að þetta er önnur
bókin sem skrifuð er um Elías á stuttum
tíma. Fyrir fjórum árum gaf Hjálmar
Sveinsson út ágæta bók um skáldið sem
nefnist Nýr penni í nýju lýðveldi og
byggir bæði á samtölum við Elías síð-
ustu ár ævi hans og svo athugunum
Hjálmars á skáldsögum hans, sem góður
fengur er að. Í þeirri bók kvarta bæði
Hjálmar og Elías sjálfur yfir því, að
hann sé fallinn í gleymsku. Þeir byrjuðu
á að snúa því dæmi við og nú heldur
Þorsteinn Antonsson áfram – ekki
aðeins með Þórðargleði heldur og all-
miklu safnriti sem kom einnig út fyrir
jól og heitir Elíasarbók. Hún geymir
sögur og annan prósa eftir Elías sem
ekki hafa áður komið á prent en einnig
ljóð áður óbirt. Verður mörgum vafa-
laust mest forvitni á að lesa langan bálk
og tregafullan sem segir frá sælu vin-
fengi og erfiðum vinslitum skáldbræðr-
anna Guðbergs Bergssonar og Elíasar
Mar.12
Bækur Þorsteins og Hjálmars eru um
margt ólíkar. Hjálmar byggir mikið á
samtölum við Elías sjálfan. Þorsteinn
hefur einnig setið á tali við okkar mann
en byggir mest á minnisbókum, dag-
bókum og bréfum sem Elías lét eftir sig
– en hann var einn þeirra manna sem
fáu henti og hafði góða reglu á öllum
pappírum. Báðir skoða þeir persónuna
Elías, en Þorsteinn gerist mun nærgöng-
ulli við hann eins og senn verður vikið
að – árekstrar allir og harmar verða
mildari í Hjálmarsbók af þeirri einföldu
ástæðu að Elías dæmir þar sjálfur úr
fjarlægð ellinnar menn og athafnir og
hann er maður umtalsfrómur. Hjálmar
leggur áherslu á stöðu Elíasar í bók-
menntaheimi, á þau tíðindi sem verk
hans sættu. Þorsteinn hefur hugann
meir við sögu Elíasar sjálfs – sem og við
það að finna svör við því hvers vegna
Elías hætti að mestu að skrifa hálffer-
tugur, eins og fyrr var vikið að.
Í fyrri hluta Þórðargleði segir frá
bernsku og uppvaxtarárum Elíasar,
móðurleysingja og lausaleiksbarns sem