Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 139

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 1 139
saman eru sterkari en hugsjónirnar sem
binda vinstrimenn saman. Það er
umhugsunarvert. Er Sjálfstæðisflokkur-
inn annars ekki sérstakrar skoðunar
verður? Mér finnst vanta í ritið að höf-
undar skoði mismunandi afstöðu til
þingræðis eftir flokkum. Er það ekki
næsta mál?
Mín skoðun af lestri og reynslu er sú
að virðingin fyrir þingræði fari eftir
völdum. Dæmið er afstaðan til notkunar
26. greinarinnar. Sjálfstæðisflokkurinn
var á móti beitingu hennar 1994 en með
2010. Rök hans eru þau að fordæmið
hafi verið sett og því eigi þá alltaf að
fylgja. Svoleiðis útskýring er hunda-
lógík. Á sama hátt má segja að það sé
orðin hefð eftir eitt skipti að það sé
vinstri stjórn. Það væri að vísu gott en
er ekki þannig. Núverandi stjórnar-
flokkar voru afar ánægðir með beitingu
26. greinarinnar 2004. Árið 2010 voru
þeir óánægðir.
Næsta mál í þingræðisrannsóknum
er að skoða mismunandi afstöðu flokk-
anna og þá mun margt fróðlegt koma í
ljós. Einnig væri fróðlegt að skoða áhrif
einkavæðingarinnar síðustu tuttugu ár á
þingræðið. Menn hafa keppst við að tala
áhrif þingsins út úr stofnunum sam-
félagsins. Jarmurinn um spillingu flokk-
anna er orðinn svo hávær að enginn
þorir lengur að leggja til að lýðræðið –
það er þingræðið – fái til dæmis að kjósa
stjórn í ríkisbanka og ríkisstofnanir.
Í tölum Þorsteins Magnússonar
kemur margt fróðlegt fram. Þar sést að
umræður utan dagskrár hafa farið fram
84 sinnum á árunum 83–87 en 474 sinn-
um árin 95–07. Þá hafa svokallaðar
umræður um störf þingsins alls verið
381 sinni 99–07. Þetta tvennt sýnir
aukin umsvif og áhrif stjórnarandstöð-
unnar – en ekki er víst að það sé allt til
bóta fyrir þingræðið. Hér er ekki pláss
til að ræða það. En umhugsunarvert má
það vera af hverju alltaf er verið að setja
lög. Er ekki allt of mikið sett af lögum?
Þarf endalausa lagasetningu – yfir 1500
lög 92–05?
Stjórnmálafræðin tekur yfir lang-
stærstan hluta ritsins; alls um 285 síður;
framlag Þorsteins er um 160 síður, en
Stefaníu Óskarsdóttur um 125 síður.
Sagnfræðingurinn Ragnheiður skrifar
liðlega 72gja síðna samantekt og lög-
fræðingurinn Ragnhildur tæplega 70
síður.
Lygnir og lagnir
Ragnheiður Kristjánsdóttir fjallar um
sögu þingræðisins og annast þar með
sagnfræðiþátt ritsins.
Ragnheiður tekur saman skemmti-
legan kafla um efasemdir um þingræðið.
Þær hafa nefnilega alltaf verið til þó að
flestir tali um þingræðið núna eins og
vatnið og andrúmsloftið. Þeir sem hafa
efast um þingræðið hafa ýmist komið
frá hægri eða vinstri – lengst til hægri
eða lengst til vinstri. Kommúnistaflokk-
urinn bauð ekki fram bara til að fá
þingmenn – það var svo sem allt í lagi
að fá þingmenn – en aðaltilgangur
þeirra var að taka þátt í kosningabarátt-
unni og hafa þannig áhrif. Þessi þáttur
kosningabaráttunnar að hafa málefnaleg
áhrif var alltaf stór þáttur af kosninga-
baráttu Alþýðubandalagsins: Hana átti
að nota til að koma boðskapnum á
framfæri til lengri tíma; ekki bara til að
fá atkvæði.
Hægri menn voru margir gagnrýnir á
þingræðið eins og gjörla má lesa um í
blaðinu Mjölni sem þjóðernissinnar
gáfu út. Fróðlegt er að lesa um gagnrýni
þeirra nafnanna Guðmundar Finnboga-
sonar og Hannessonar á þingræðið. Það
sem þeim fannst að var ekki síst það að
stjórnskipunin tryggði ekki þá ein-
drægni og samvinnu einstaklinganna
sem þyrfti til að viðhalda heilbrigðu