Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Qupperneq 70

S o f f í a B j a r n a d ó t t i r
70 TMM 2012 · 2
blys í hönd og hún segir að ef hún væri örgeðja þá yrði sálmurinn slíkur að
hún myndi fæða hann altalandi með slitinni spöng, rifnu holdi og svartri
fylgju.74 Skáldkonan er stödd í því dauðarými sem við göngum ein til fundar
við, aðskilin frá heiminum. Ljóðmælandi tengist dauðanum órjúfanlegum
böndum líkt og Orfeus.75
Hér búa að baki spurningar er snúa að aðdráttarafli listsköpunar og
sam bandi okkar við listina. Hver er sú reynsla sem við öðlumst í tengslum
okkar við skáldskap? Reynslu af dauða er einungis hægt að öðlast með tækni
listarinnar. Sú list, fagurfræði dauðans, skapast með hugmyndum sem þró­
ast í aldaraðir. Táknmyndir dauðans og dauðafantasíur eru okkur mikil­
vægar, því að dauðinn kemur okkur öllum við. Michael Theunissen (1932–)
spyr í grein sinni „Nærvera dauðans í lífinu“: hvernig getum við talað um
dauðann? Þar vísar hann til þess þekkingarfræðilega vanda sem snýr að
því að ekki er fyllilega hægt að miðla reynslu af dauðanum á milli manna.76
Theunissen gefur þau ráð að lifa lífinu í átt að dauðanum, því með því veiti
nærvera dauðans okkur mátt til athafna. Hann tekur fram að vert sé að
muna að slíkt vald sé sprottið af vanmætti, því megi aldrei gleyma.77
Í blaðagagnrýni um Blysfarir í danska dagblaðinu Politiken er ljóðsagan
kölluð „rannsókn í bókmenntalegum sársauka“.78 Ef til er slíkur trega­
flokkur bókmennta þá tróna þessir tveir íslensku ljóðabálkar; Öll fallegu
orðin og Blysfarir í þeim flokki. Báðar ljóðabækurnar eiga það sameiginlegt
að hverfast um skáldskapinn sjálfan. Ásamt sársaukafullri reynslu liggur
fórnin til grundvallar og sú þörf að ryðja ljóðunum fram úr myrkrinu,
upp úr moldinni. Kall listarinnar til að hreinsun eða upprisa geti orðið og
sköpunarferlið feti sig frá myrkri til ljóss.
Undir lok goðsagnarinnar sameinast Orfeus og Evridís sem skuggar í
Hadesarheimum. Enn má heyra söng Orfeusar frá afskornu höfði hans á
leið niður Hebrusfljót.79 Skáldskapurinn er í eðli sínu líkamslaus og kynlaus
hugarafurð. Orfeus ummyndast í skáldskaparrödd handan dauða sem verð­
ur að fagurfræðilegri endurtekningu og þrá.80
Heimildaskrá
Alda Björk Valdimarsdóttir. 2006. „„Á tímum VARANLEGRA ÁSTARSORGA.“ Ástin, dauðinn
og lesandinn í þremur skáldsögum eftir Steinunni Sigurðardóttur.“ Skírnir, 180. ár (vor). Reykja­
vík, Hið íslenska bókmenntafélag.
Barthes, Roland. 2002. Lover’s Discourse. Fragments. (Fragments d’un discours amoureux, 1977).
Þýð. Richard Howard. London, Vintage.
Bataille, Georges. 2001(a). Saga augans. (Histoire de lœil, 1928). Þýð. Björn Þorsteinsson. Reykja­
vík, Teknólamb/Forlagið.
Birna Bjarnadóttir. 2003. Holdið hemur andann. Um fagurfræði í skáldskap Guðbergs Bergssonar.
Reykjavík, Háskólaútgáfan.
Björn Þorsteinsson. 2001. „George Bataille (1897–1962).“ Eftirmáli að Sögu augans. Þýð. Björn Þor­
steinsson. Reykjavík, Teknólamb/Forlagið.
Blanchot, Maurice. 1989. The Space of Literature. (L’Espace litteraire,1955). Þýð. Ann Smock.
Lincoln/London, University of Nebraska.