Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Síða 122

Á s t r á ð u r E y s t e i n s s o n
122 TMM 2012 · 2
konar hálfkæringi sem maður veit ekki hvort kenna skal við kímni eða
þunglyndi (nema hvort tveggja sé), eins og þegar ljóðmælandi segist „hálf­
tregur“ að kála sér, „fyrst ég á nokkur verðbréf og móður“ og möguleiki sé á
því að „Akureyrarliðin“ verði „dag einn sameinuð“. Með vísun til Nietzsches
gerir hann grín að þessari „smáu“ hugsun, en ljóðinu, sem heitir „Mynstur“
(TÁ 28–29) lýkur svo:
Ég hjóla út fyrir bæinn, sest
í grasbrekku, kvöldið teygir rauðasjó
inn allan fjörð að fótum mér;
kitlandi boð að stíga útá þann dregil –
kannski verða liðin aldrei sameinuð
og annað eftir því
kannski verður þeim sundrað enn meir
Fuglar teikna flugmynstur í roðann
þetta er fallegt, hvað á maður að gera?
Þannig má sjá skáldið gera tvennt í senn: draga fram, í raun skapa, fegurðina
sem við blasir, og grafa þó jafnframt undan henni, spyrja um samhengi
hennar og tilgang. Þetta ljóð kallar raunar beinlínis á annað sem heitir
„Reykvísk hamingja“ og er í Hliðargötum. Þar situr ljóðmælandi við
Reykjavíkurhöfn og það virðist koma honum á óvart að hann sér hamingju
sína speglast innan um bátana og út allan flóa. Síðan tekur hann eftir björg­
unarsveit að ganga fjörur, „leita að líki við fætur mér“. Leitarmenn finna
semsé hann þarna fyrir og hann spyr: „er það rétt sem mér sýnist / að jafnvel
leit að líki / falli hnökralaust að fegurð þessa dags?“ (HG 34–35). Það er erfitt
að lesa þetta ljóð nú, vitandi að sveit manna leitaði að Jónasi þar sem hann
var örendur í fallegu vatni suður á Ítalíu í sumar. Líf og ljóð fara jafn misk­
unnarlaust saman og fegurð og dauði.
Risar og töfrar
Eitt ljóða Jónasar heitir „Athuganir dauðafræðings“. Ljóðmælandi er staddur
í lest á leið yfir sléttu, fjöll birtast og hverfa, og athuganir hans spretta af
hverfulleikanum í bókstaflegum skilningi og jafnframt er „sem dauði minn
hlaðist upp / bakvið tjöld stundarinnar“ (HEM 48). Dauðinn er förunautur,
nátengdur merkingarleitinni, tímanum og tilfinningu fyrir honum, fyrir því
sem líður og liðið er. Dauðinn er ekki tengdur neinni örvæntingu í skáldheimi
Jónas heldur birtist hann sem náttúruafl; hann er einn af risunum. Einnig
að þessu leyti má segja að náttúruskáldið Jónas líti til forkólfa rómantísku
stefnunnar – hann viðurkennir afl eða vídd sem þeir kölluðu hið „súblíma“
og reynt hefur verið að þýða á ýmsan hátt á íslensku: hið háleita, ægifagra eða
mikilfenglega. Hann viðurkennir það að minnsta kosti í þeim skilningi að