Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Page 138

D ó m a r u m b æ k u r
138 TMM 2012 · 2
inni menningu. Í Bernskubók er barnið
í öruggu umhverfi með sínum nánustu
á Skinnastað, í faðmi náttúrunnar og í
daglegri rútínu. Á Skinnastað ríkir
rósemd, í París ókyrrð.
Þegar Sigurður Pálsson var barn var
hann oft spurður þeirrar leiðinlegu
spurningar hvað hann ætlaði sér að
verða þegar hann yrði stór. Og svarið
var alltaf á sömu leið: Ég ætla mér að
verða gullsmiður, listmálari og rithöf­
undur. (Bernskubók, bls. 103). Í þessari
röð! Listmálari varð hann aldrei. En rit­
höfundur varð hann sem og gullsmiður.
Gullsmiður orða.
Soffía Auður Birgisdóttir
Landnámsmaður
og útlagi
Jón Yngvi Jóhannsson: Landnám. Ævi-
saga Gunnars Gunnarssonar. Mál og
menning 2011.
„Hver er þá margumtöluð „staða Gunn­
ars Gunnarssonar“ í íslenskum bók­
menntum?“ spyr Jón Yngvi Jóhannsson
undir lok hinnar ríflega 500 blaðsíðna
bókar sinnar um ævi Gunnars og verk
hans. Segja má að bók Jóns Yngva sé
öðru fremur tilraun til að svara þessari
spurningu og það gerir hann með ítar­
legri og vandaðri úttekt á æviferli
Gunnars og skáldverkum hans. Og hér
er ekki aðeins skoðuð staða Gunnars í
íslenskum bókmenntum heldur er höf­
undarferill hans einnig settur í sam­
hengi danskra og norrænna nútímabók­
mennta. Það er í stöðugri samfléttun
þessa tveggja þátta – ævinnar og skáld­
skaparins – sem gildi verks Jóns Yngva
liggur ekki síst. Auk þess sem hann
rekur sig eftir ævi Gunnars með tilvísun
til fjölda heimilda og gagna kafar Jón
Yngvi dýpra í skáldverk höfundar en
venja er í þeim ævisögum íslenskra rit­
höfunda sem út hafa komið á undan­
förnum áratugum. Landnám, ævisaga
Gunnars Gunnarssonar er því jafnt bók-
menntasaga sem ævisaga og fer vel á því
í tilviki höfundar sem oft á tíðum hefur
lent utangarðs í íslenskri bókmennta­
umræðu og danskri bókmenntasögurit­
un. Umræða um Gunnar Gunnarsson
og verk hans á ótvírætt heima í bók­
menntasögum beggja heimalanda höf­
undarins – eins og Jón Yngvi sýnir fram
á – og færi vel á því að bók hans kæmi
einnig út á dönsku og fyllti þar upp í
eyðu í danskri bókmenntasögu.
Þegar Gunnar Gunnarsson sneri
heim til Íslands, fimmtugur að aldri
árið 1939, vafðist bókmenntaleg staða
hans hvorki fyrir Íslendingum né
Dönum. Hann var meðal mest lesnu rit­
höfunda í Danmörku og bækur hans
auk þess vinsælar í öðrum löndum Evr­
ópu, einkum í Þýskalandi. Danir héldu
honum kveðjuveislur og bókmennta­
prófessorinn Hakon Stangerup kveður
hann á prenti með þeim orðum að hann
yfirgefi Danmörku „frægur, elskaður og
dáður“. Hann bætir við að þótt Gunnar
sé á förum frá landinu þá „yfirgefur
hann ekki danskar bókmenntir“. Jón
Yngvi bendir á að þessi orð Stangerups
séu fullkomlega eðlileg á þessum tíma:
„Gunnar var svo áberandi í dönsku
menningarlífi á öðrum, þriðja og fjórða
áratugnum að það var óhugsandi fyrir
vellesinn og gagnmenntaðan gagnrýn­
anda eins og Stengerup að ímynda sér
að hann myndi hverfa gersamlega af
sviðinu“ (350). Sú varð þó raunin;
Gunnar hvarf af sviðinu ásamt öðrum
íslenskum höfundum sem höfðu skrifað
á dönsku. Það er merkileg þverstæða að