Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.2013, Blaðsíða 35

Tímarit Máls og menningar - 01.03.2013, Blaðsíða 35
TMM 2013 · 1 35 Steinunn Inga Óttarsdóttir „En til hvers er að dvelja við slíka dagdrauma!“ Um Ferðabók og sjálfsævisögu Sveins Pálssonar Átjánda öldin og upphaf þeirrar nítjándu eru jafnan talin til erfiðustu tímaskeiða í sögu íslensku þjóðarinnar. Hér geisuðu hallæri og hungurs- neyð, plágur og pestir; fólk bjó við óblíð náttúruöfl, fátækt, einokun og misrétti; kúgun og arðrán voru daglegt brauð og hugarfarið einkenndist af ofstæki, bælingu og grimmd. Þó má ekki gleyma að á þessu armæðufulla tímaskeiði var upplýsingarstefnan farin að láta á sér kræla með nýjum hug- myndum, bjartsýni og von um betri tíð. Hennar sér stað m.a. í stjórnsýslu, listum og trúarlífi og náttúrufræði sem tók stakkaskiptum með vísinda- legum aðferðum, skilgreiningum og skipulegri skráningu. Túlkun manns- ins á sjálfum sér breyttist, bókmenntir losnuðu úr gömlu formi og stíl, ný yrkisefni komu til sögu og maðurinn sem sjálfráð skynsemisvera varð til. Í Evrópu var margt á seyði á tímum upplýsingarinnar. Skólar risu, fangelsi voru byggð ásamt sjúkrahúsum, heilsuhælum, geðveikraspítölum, munaðar- leysingjahælum, verksmiðjum, leikhúsum og söfnum; dagblöð voru gefin út, lögmál um vörur og neytendur urðu til, lyf og almenn heilsufræði komu til skjalanna, samskipti og þjónusta urðu atvinnugreinar. Og einstaklingshyggja varð til sem hafði gríðarleg áhrif á aldagamalt feðraveldi og stéttaskiptingu, tíska losnaði úr spennitreyju sektar og erfðasyndar og þráin tók að láta á sér kræla í orðræðu og hugsunum fólks. Skilgreindur vinnudagur í kjölfar iðnbyltingar leiddi til þess að frítími kom til sögunnar og menn nutu hans í lystigörðum, á torgum og kaffihúsum, menn tóku að trúa á umbætur á samfélagi sínu, að þekking skilaði framförum og að guð hefði fulla stjórn á skipulaginu og veraldarganginum (Porter, 2000). Upplýst læknisfræði breytti fornri ásýnd dauðans sem með tilheyrandi syndaregistri, erfðaskrá, fyrirbænum og líkvökum hætti að vera ógnvekjandi lokauppgjör við lífið og varð að ljúfum svefni (Porter, 2003). Í stað mikilvægustu spurningar fyrri tíma um það hvernig sálin yrði hólpin, fýsti menn að leita hamingjunnar í jarðlífinu (Porter, 2000). Og í stað spákvenna, lófalesara og galdraseyða kom ný sýn á vísindi og náttúru. Mælingar og greiningar (sjónaukar, smásjár, loftvogir, hitamælar, rakamælar) og kerfisbundin alfræði komu til sögu með skilgreiningum og líkindum. Áhrif upplýsingarinnar sem sviptist um
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.