Tímarit Máls og menningar - 01.03.2013, Page 136

D ó m a r u m b æ k u r
136 TMM 2013 · 1
ir Einar Kárason frásögn sína upp með
fjölda stuttra kafla þar sem sjónarhornið
flakkar á milli persóna og tímaskeiða og
við fáum huglæga frásögn í fyrstu pers-
ónu þar sem einstaklingar túlka atburði
og lýsa tilfinningum sínum og skoðun-
um beint. Þessi aðferð gengur að sjálf-
sögðu gegn hinum hlutlæga frásagnar-
stíl íslenskra fornsagna en á móti kemur
að hún auðveldar lesendum að tengjast
persónum því hún skapar meiri nálægð
en hinn forni texti. En ólíkt fyrri bók-
unum í þríleiknum er í Skáldi líka alvit-
ur sögumaður sem hefur orðið nokkuð
stóran hluta frásagnarinnar og hverfur
Einar þar aftur til frásagnaraðferðar
bókanna, Þar sem djöflaeyjan rís og
Gulleyjan, þar sem alvitur höfundur
heldur um alla þræði. Þetta atriði gerir
grundvallarmun á Skáldi annars vegar
og Óvinafagnaði og Ofsa hins vegar.
Nokkur spenna skapast á milli þessa
tveggja ólíku frásagnarhátta í Skáldi
sem veldur því að lestur bókarinnar
verður ekki eins flæðandi og í fyrri bók-
unum. Þar kemur líka til sú staðreynd
að í köflunum þar sem alvitur sögumað-
ur ræðum ríkjum er höfundur annars
vegar að endursegja efni úr Íslendinga
sögu Sturlu Þórðarsonar og öðrum
heimildum um Sturlungaöldina og hins
vegar að koma á framfæri hugmyndum
sínum um starf miðaldahöfundarins.
Og eins og áður segir hefur Einar mjög
rómantíska sýn á ritstörf skáldsins sem
yfirskyggir þá dramatísku og húmorísku
sýn sem annars ræður ríkjum í texta
þessa bóka.
Að mínu mati hefur hver hinna
þriggja skáldsagna sem mynda saman
Sturlungaþríleikinn sinn eigin karakter.
Óvinafagnaður er kannski sú skemmti-
legasta í stílnum, sprellfjörug og í bland
írónísk mynd af stríðsbrölti karlmanna
sem eru reknir áfram (oftar en ekki í
bandbrjáluðu veðri) af hefndarskyldu og
hugmyndum um heiður og æru sem
taka út yfir allan þjófabálk í baksýnis-
spegli nútímalesanda. Afbygging Einars
á þeirri hetjuímynd sem lengst af hefur
búið í þjóðarsálinni af íslenskum forn-
köppum er geysilega vel lukkuð og
minnir á aðferð Halldórs Laxness í
Gerplu og Thors Vilhjálmssonar í
Morgunþulu í stráum. Í Ofsa er dekkri
og dýpri tónn enda fjallað um hvernig
von um sættir og frið fá blóðugan endi
með hinni hörmulegu Flugumýrar-
brennu árið 1253. Með því að leggja frá-
sögnina aukapersónum í munn fremur
en aðalpersónum nær Einar oft fram
óvæntu og athyglisverðu sjónarhorni á
þá atburði sem sagan segir frá. Frásögn
þriðju bókarinnar skarast víða við frá-
sagnir hinna fyrri tveggja enda er Sturla
Þórðarson sífellt að hugsa um og skrifa
um þá atburði sem þær lýsa. Eins og í
fyrri bókunum tveimur flakkar sjónar-
hornið á milli persóna sem hver býður
upp á sína túlkun á atburðum. En hér
eru líka kaflar þar sem alvitur sögu-
maður segir frá uppvaxtarárum Sturlu
og rifjar um leið upp fyrir lesendum
helstu atburði Sturlungaaldarinnar eins
og þeim er lýst í Íslendinga sögu. En sá
tónn sem sterkastur hljómar í Skáldi er
sá sem áður er á minnst og tengist róm-
antískri og upphafinni mynd af skáld-
inu. Þetta er að mínu mati sá þráður
sem gildastur er í bókinni. Aðal áhersl-
an er á frásögnina að því hvernig skáld-
ið Sturla verður til og hvernig hann lifir
og hrærist í sagnaritun sinni og hvílíkur
snillingur hann hafi verið.
III
Þegar ramminn hefur verið settur um
frásögnina, það er að segja lýsingin á til-
drögum þess að Sturla verður innlyksa í
Færeyjum, hefst frásögn af æskuárum
hans þar sem tónninn er strax sleginn:
„Það var ekki síður amma Sturlu,