Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Side 25

„… þa ð e r e i n s o g s é e k k e rt p l á s s f y r i r h e l g i í n ú t í m a n u m …“
TMM 2015 · 3 25
Ég hef velt þessum málum talsvert fyrir mér og í eina tíð komst ég að þeirri niður-
stöðu að svo væri, að ekkert gerðist án hans vilja, en nú hallast ég að því að þar hafi
ég haft rangt fyrir mér. Einhvers staðar í lífi manna vil ég ætla að vald Guðs þrjóti og
okkar taki við, annars værum við ekki frjáls eins og sagt er. Og í þessu frelsi verðum
við að manneskjum með eigin vitund og skiljumst frá skapara okkar og þar er einnig
ábyrgð okkar og vanda að finna. Og það er þetta sem er öðru stórfenglegra við lífið,
við manneskjurnar. (323)
Þá lítur hann svo á að í alheiminum standi yfir barátta góðs og ills og
að í henni sé hverjum og einum ætlað hlutverk, ef til vill sé framtíð
sköpunarverksins komin undir mönnunum: „Hverjum einstökum manni“.
(359)
Ásgrímur heyr þó sína eigin Jobs- eða fremur Jakobs-glímu í sögunni.27 Í
upphafi er hún fremur siðferðileg en gengur síðar nærri trú hans og breytir
henni. Hún felst fremur í að reynast skikkanleg manneskja eða að minnsta
kosti ekki síðri en vinur hans, Sigurður lögmaður. Sá síðarnefndi gumar af
guðlausu siðferðisþreki sínu sem ekki gefi kristilegu siðgæði neitt eftir en
lítur á Ásgrím sem besta dreng en hégómlegan. Báðir hreppa þau örlög að
unnustur þeirra bregðast. Kærasta Sigurðar eignast barn með vinnuveitanda
sínum, Kristjáni G., en barnsmóðir Ásgríms hleypst á brott með öðrum
manni. Sigurður tekur kærustuna í sátt og gengur dóttur eljara síns í föður-
stað. Ásgrímur er stoltari og hafnar konunni þegar hún vill hverfa til hans
aftur. Sagan sker ekki úr um hvort valið reyndist giftudrýgra. Í Vetrarferðinni
er enda engar ódýrar lausnir að finna.
Glíma Ásgríms felst þó ekki í hvort hann hafi gert konunni rétt til heldur
hvort hann hafi svikið son sinn, Sigmund, og hrundið honum í ógæfu. Í
sjálfsásökun sinni að Sigmundi öllum horfist Ásgrímur í augu við að hann
hafi reynst Sigmundi líkt og frumfaðirinn Abra(ha)m reyndist Ísmael.
(462)28 Er þar á ferðinni ein af mörgum trúarvísunum sögunnar. Sigmundur
hrekst milli foreldra sinna en ílengist loks hjá Ásgrími, finnur sig umkomu-
lausan og býr við los og agaleysi, verður þjófskur og óheiðarlegur og er loks
sendur utan til betrunar og til að forða því að hann setji blett á prestinn,
föður sinn. Síðar hafnar Ásgrímur honum vegna nýrrar fjölskyldu en
Sigmundur verður hægri hönd og eins konar kjörsonur Kristjáns G. Hann
hlunnfer þó velgjörðarmann sinn, smánar dóttur hans og þar með Sigurð
lögmann og reynist flestum sem hver annar Loki Laufeyjarson. Loks er svo
komið að Ásgrímur sannfærist um að Sigmundur hafi drepið mann, nánar
til tekið bróður Kristjáns G., til að leyna svikum sínum eða að hann hafi í
það minnsta látið hjá líða að koma manninum til hjálpar og þannig gerst
samsekur. Grunur hafði fallið á Sigurgest, eiginmann Sigrúnar, sem finnst
drukknaður í höfninni morguninn eftir voðaverkið. Á Ásgrímur þá að nýju
þátt í að koma Sigmundi utan, ekki aðeins til að forða því að upp um hann
komist heldur miklu fremur til að bjarga eigin mannorði. Sigmundur, sem
reynist saklaus, á ekki afturkvæmt úr síðari útlegðinni. Ásgrímur situr hins