Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Síða 59

TMM 2015 · 3 59
Sölvi Björn Sigurðsson
Hnífarnir sem hverfa
Um Hassan Blasim
Sögurnar í mið-austurlenska sagnasafninu Þúsund og einni nótt eru eins og
allir þekkja fullar af ævintýrum, fabúlum og furðum þar sem andar stíga úr
lömpum og leit að eilífðarblómum færir persónur til himins og heljar. Í upp-
hafi sagnasafnsins vex konunginum Shahryar grunur um að eiginkona hans
sé honum ótrú. Hann lætur taka hana af lífi og
safnar til sín öllum hreinum meyjum konungs-
ríkisins svo hann geti sængað hjá þeim áður en
hann aflífar þær til að koma í veg fyrir að þær
geti leikið sama leikinn. Meyjar ríkisins ganga til
þurrðar, karl konungur er engu hamingjusamari
eftir morð sín og nauðganir. Svo kemur Sjeresad,
síðasta meyjan í konungsríkinu, og byrjar að
segja honum sögur. Hún heldur honum for-
vitnum í þúsund og eina nótt og bjargar þannig
lífi sínu með sagnalistinni.
Fabúlurnar í skáldskap írask-finnska höf und-
ar ins Hassans Blasim eru ekki síður hugmyndaríkar þótt veruleikinn sem
blandast inn í þær sé oft öllu myrkari. Gegndarlaust ofbeldi, mannfyrir-
litning og veruleikabrenglun kemur fyrir í nánast hverri sögu. Óreiðan
er algjör, jafnvel svo að hún ratar oft inn í textann sjálfan. Þetta er sterk
blanda. Í sögum Blasims eru viðfangsefnin og framsetningin ein heild. Hér
er allt í rugli. Persónur eru kynntar í fáeinum línum eins og tíminn kunni
að gefast naumur áður en þær verða hengdar upp á næsta staur. Karlar sem
sæta pyntingum í hvelf ingum öryggisþjónustunnar eiga dætur sem líkjast
Jennifer Lopez í kvik myndinni U-Turn. Á öðru sviði, annars staðar, vaknar
minningin um fegurð dótturinnar í huga annarrar persónu og allt gerist
þetta í sömu setningunni. Sviðsetningar eru með ólíkindum myndrænar án
þess að mikið virðist á yfirborðinu lagt í þær. Sögufléttan er óþvinguð og
tungumálið einfalt. Öll áherslan er á viðburðina og andrúmsloftið. Í tiltölu-
lega stuttum sögum færast sjónarhornin títt, nýjar persónur stíga fram og
varpa öðru ljósi á framvinduna, brengla jafnvel söguna innan frá svo lesandi
á um fátt annað að velja en gefa sig fabúlunni á vald. Að sama skapi er veru-
leiki viðfangsefnisins svo nærri manni að hann tekur sér fljótt bólstað í höfði