Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Side 113

„ H a g i ð y ð u r a ð h æ t t i f ö r u m a n n a“
TMM 2015 · 3 113
Frans frá Assisi var fæddur í samnefndum bæ í Úmbríu-héraði á Ítalíu árið
1181 og lést á sama stað 1226.40 Margar kraftaverkasögur eru til af Frans en
hér verður aðeins staldrað við eina. Þá um Frans og fuglana. Hann ávarpaði
þá og sagði þá meðal annars:
Systur mínar fuglar. Þér eruð heitbundnar skapara yðar, Guði almáttugum og eigið
ætíð og allstaðar að lofa Hann og prísa því Hann hefur gert yður þannig úr garði að
þér getið flogið frjálsar.41
Að þessu loknu flugu fuglarnir, en er í loftið var komið mynduðu þeir kross-
mörk á flugi og skiptu sér og flugu í hópum hver í sína höfuðáttina. Var
það tákn um að orð krossins, orð heilags Frans myndi berast um heims-
byggðina.42
Þegar Thor Vilhjálmsson varð sjötugur var haldið um hann þing, þar
sem flutt voru erindi og komu út á bók. Bókin fékk nafnið Fuglar á ferð.
Sú nafngift er eins og sjálfsögð; fuglarnir hafa fylgt Thor allt hans höf-
undarverk – eða hann þeim. Þó ekki væri annað má nefna þrjá bókartitla:
Fljótt, fljótt sagði fuglinn, Fuglaskottís og Fiskur úr sjó, fugl úr beini. Titlarnir
einir segja þó ekki margt og ná ekki að máta Thor við Frans frá Assisi nema
að litlu leyti. Fuglarnir eru tákn um þá sem geta farið óhindrað um og á sinn
hátt voru báðir, Thor og Frans, förumenn orðsins. Frans fékk köllun til að
verða „fattig vandreprædikant“,43 Thor fékk köllun til skáldskaparins og til
ferðalaga.
Thor Vilhjálmsson var, líkt og Frans frá Assisi, af efnafólki kominn;
sonur hjónanna Guðmundar Vilhjálmssonar forstjóra og Kristínar Thors
hús móður.44 Það er að skilja á orðum Thors sjálfs að hann hafi ekki skipað
málum á ungdómsárum sínum nákvæmlega eins og foreldrar hans hefðu
helst viljað: „Það var ríkt í orðræðum mínum við foreldra mína að þau
dreymdi um það að ég færi til Oxford.“45 Thor hafði sjálfur önnur áform:
„Mér var mest í mun að komast út í veðrin sem geisuðu í heiminum og
vita hvernig mér vegnaði af eigin rammleik þar.“46 Hér er rétt að staldra við
orðfærið og láta hugann reika til þeirra orða sem fjallað var um í kaflanum
hér að framan þegar Thor stóð frammi fyrir mynd Rembrandts: „þó sérðu
bæði gleðina og sorgina, manneskjuna sem guð sendi út í heiminn til að
ganga um vegina, brjótast móti veðrunum“.47 Samsömun Thors er greinileg
með þessari manneskju sem hann sér eina í heimi með sjálfri sér og Guði, og
hefur það hlutverk að brjótast móti veðrunum í átt að fullnustu, til móts við
framtíðaraugnablikið sem sífellt ber að sækjast eftir. En andráin sem varir
þangað til er það svæði þar sem glíman við tilvistarvandann fer fram. Mað-
urinn er í heimi sem hann bað ekki um að vera í og er honum á flestan hátt
mótdrægur. Því er hugmyndin um veginn ákveðin líkn, vegurinn er líkastur
eilífðarbraut lífsins.
Út á slíkan veg leggur Thor Vilhjálmsson ungur, skrif hans minna mjög
oft á þá staðreynd að heimurinn er stór en maðurinn smár; en um leið minna