Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Síða 122

G u ð m u n d u r S . B r y n j ó l f s s o n
122 TMM 2015 · 3
spinna þráðinn þannig að mín skáldbygging stæði. Þarna voru ýmsar víddir
sem ég vildi láta ríma, vildi binda þær saman.““74 Þarna er Thor ekki að tala
um ferðasögur sínar, en engu að síður er þarna vakandi þessi hugmynd um
„ýmsar víddir“ sem þurfi að „láta ríma“ – og ekki bara það: Thor vill „binda
þær saman“. Ferðasögurnar tilheyra þessu tímabili í höfundarverki Thors
og þannig er ekki hægt að líta léttvægum augum þessi orð skáldins þar sem
hann ýjar bæði að tvíhyggju og mystík.
En mesta mystíkin felst í því hvernig Thor skrifar sig inn í aðra menn,
Frans frá Assisi og Erasmus frá Rotterdam, þannig að mörkin verða óljós.
Hið mystíska andartak er í fullkomnun sinni þannig, að mörk vitundar
og dulvitundar verða óljós og einstaklingurinn rennur saman við eitthvað
annað, flýtur líkt og í einhverju ómælishafi eilífðarinnar. Sigvaldi Hjálmars-
son er líklega sá Íslendingur sem hvað mest og best hefur tjáð sig um upp-
lifun hins mystíska andartaks:
Og svo kemur það – eins og þruma eða blíður blær, tilefnislaust eða einsog af ein-
hverju óverulegu tilefni, þegar minnst varir. […] Þú rennur saman við allt, bráðnar
saman við allt sem er í kringum þig, einsog aðgreining vitundarlífsins sé skyndilega
þurrkuð út. Vera má að þér finnist þú vera að deyja, jafnvel að þú deyir. Og það
er ekki í þér nokkurt „ég“. Ég-ið er hætt að vera til. Um leið og ég-tilfinningin er
horfin finnurðu greinilega að hún er ekkert annað en eitt af þessu rekaldi hugsunar-
starfseminnar sem flýtur á stranda- og skerjalausu úthafi vitundarinnar …75
Þögnin sem Sigvaldi lýsir hér leiðir hugann að Heidegger og því sem hann
kallar the deep stillness – hér er hún komin, þögnin undir Rembrandt-mynd-
unum og hin helga þögn í Assisi. Þetta er mögnuð þögn, „sú þögn sem hávaði
ekki rýfur, heldur er hún svo máttug að hún kæfir allan hávaða.“ Ég-ið hættir
að vera til, segir Sigvaldi, og þegar ég-ið, það útþanda merkingartæki hins
vestræna manns, hverfur þá opinberast auvirðileiki þess. Þessu nær Thor,
hann leggur til hliðar sjálfan sig en slæst í för með andans mönnum frá
löngu liðinni tíð. Þannig þurrkast út þau landamæri og línur sem hið efnis-
lega hefur dregið upp í raunheimi og með sama hætti verða óljós í textum
Thors skilin milli hans og þeirra meistara sem hann hefur kosið sér, Frans
og Erasmusar.
Thor var ekki einn við myndir Rembrandts í Sovétríkjunum þar sem
hann batt saman orð og þögn með því að draga upp mynd sem innibar allt
í senn list Rembrandts, mystík augnabliksins og leyndardóm sögunnar, en
var um leið undirbúningur, eða vænting, þeirrar framvindu sem boðuð er
með hingaðkomu Messíasar aftur og aftur. Í Assisi heldur Thor áfram að feta
leyndardómsfulla braut sögunnar, hann nemur helgi staðarins og finnur í
þeim leyndardómi það fegursta sem katólsk guðfræði geymir. Hann skynjar
að illska heimsins verður viðráðanlegri séu meðul Frans frá Assisi notuð.
Samlíðan og auðmýkt mannsins geta bjargað manninum, sætt mann og
heim, en hrokinn tortímir og tæknin sem gengur út á að maðurinn setjist