Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Síða 59

L e i t i n a ð r ó t u n u m
TMM 2017 · 3 59
Turkish Lover (2004) sem segir frá stormasömu sambandi hennar og unnusta
á háskólaárunum. Santiago hefur þó ekki aðeins skrifað minningar sínar.
Hún hefur sent frá sér skáldsögurnar América’s Dream (1996) og Conquista-
dora (2011). Sú fyrrnefnda fjallar um unga þjónustustúlku á smáeyju undan
ströndum Púertó Ríkó sem vegna kynferðislegrar misnotkunar flýr heimilið
og fer til Bandaríkjanna. Hin síðarnefnda er söguleg skáldsaga sem gerist
á Púertó Ríkó á nýlendutímanum og segir frá spænskri konu sem verður
plantekrueigandi á eyjunni.
Tveir menningarheimar
Fyrsta bók Santiago, Stúlkan frá Púertó Ríkó, byggir á æskuminningum
hennar frá því hún var lítil stúlka á Púertó Ríkó. Hún er skrifuð í fyrstu
persónu og lesandi fylgir hugarheimi og skynjun barnsins til unglingsaldurs
þegar höfundur flyst búferlum til Bandaríkjanna. Bókin hefur frá upphafi
verið auglýst sem „æviminningar“, en nærtækara væri að líta á hana sem
endurminningar í skáldsagnaformi eða jafnvel skáldævisögu. Stúlkan segir
frá upplifunum sínum í litlu bæjarþyrpingunni Macún í fjöllum eyjunnar þar
sem höfundur ólst upp. Lesandi skynjar umhverfið á þessari gróðursælu eyju
gegnum lifandi lýsingar á umhverfinu, alls kyns plöntum og jurtum, ilmi af
blómum og ávöxtum. Greint er frá daglegu lífi fátækrar fjölskyldu, siðum
og venjum eyjarskeggja, skólagöngu, slitróttu sambandi foreldranna, vilja-
sterkri móður sem lætur ekkert stöðva sig þótt nýtt barn bætist við ár hvert
og faðirinn hverfi með reglulegu millibili, að lokum þarf móðirin að fara út
á vinnumarkaðinn frá sjö börnum. Með því er fljótt lögð ábyrgð á herðar
Esmeröldu Santiago, sem var elst systkinanna. Einnig er líf fjölskyldunnar í
höfuðborginni San Juan rakið þar sem hún bjó um skeið í fátækrahverfi við
síkið El Mangle.
Höfundur leggur sig fram um við að lýsa menningu og siðum þjóðarinnar.
Meðal annars er sagt frá líkvöku, fellibyljum, þjóð- og hjátrú, dægurlögum
sem óma víða og fjalla um meinlega hegðun karla gagnvart konum. Tónn
bókarinnar er ljúfur og hlýr, það ríkir söknuður eftir liðnum tíma, og kímnin
ekki fjarri þrátt fyrir erfið kjör. Unga stúlkan er forvitin og fróðleiksfús, spyr
margra spurninga sem hún fær oftast svar við. Þar sem barnsvitundin talar
þarf lesandi stundum að lesa á milli línanna. Höfundur lætur sér til dæmis
nægja að tæpa rétt á sérkennilegri pólitískri stöðu eyjunnar þegar Banda-
ríkjamenn voru í óða önn að koma á sínu kerfi á eyjunni; hugmyndum,
siðum og tungumáli – sinni menningu. Nemendum er gert að læra ensku og
fjölskyldur kallaðar á fund til að kenna þeim að borða holla fæðu samkvæmt
siðum herraþjóðarinnar. Lesandi sem þekkir ekki til sögunnar þarf að fylla
í eyðurnar.1
Í síðustu köflum bókarinnar er móðirin flutt ásamt barnaskara til
Brooklyn í New York. Yfir það efni er farið mun ítarlegar í síðari bókinni,