Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Blaðsíða 92

A l d a B j ö r k Va l d i m a r s d ó t t i r 
92 TMM 2017 · 3
er miklu fremur gölluð en fullkomin og þannig eiga lesendur auðveldara með
að samsama sig henni. Eins og Suzanne Ferriss og Mallory Young benda á
í þekktu greinasafni um þessa nýju bókmenntagrein gerir skvísan gjarnan
grín að sjálfri sér; hún getur verið dónaleg, yfirborðsleg, þjáðst af ýmis konar
áráttu, verið taugaveikluð, óörugg, djörf, metnaðarfull eða hnyttin, en þrátt
fyrir það (eða kannski vegna þess) „elskum við hana“.28
Skáldsögur Jane Austen eiga að sama skapi í samræðu við mannasiðabækur
og hegðunarrit átjándu og nítjándu aldar, rétt eins og skvísusögur nútímans
eiga í textatengslum við glanstímarit og sjálfshjálparbækur samtímans. Kven-
persónur Austen falla yfirleitt ekki vel að fullkominni kvenímynd hegðunar-
ritanna og kvenlegar dyggðir þeirra og hegðun eru ekki endilega í samræmi
við það sem æskilegt þótti á tímabilinu. Menntun er vissulega mikilvæg fyrir
kvenpersónur Austen en þær eru ekki uppteknar af henni og þær skara ekki
framúr á eftirsóknarverðum sviðum, líkt og í teikningu, söng, lestri, tónlist
eða tungumálum. Skáldkonan leggur einmitt áherslu á það að sumar þeirra
séu ekkert sérstaklega iðjusamar, og má þar einkum nefna Emmu, Catherine
Morland og Elísabetu Bennet, þótt sú síðarnefnda búi yfir meiri visku en
stallsystur hennar.
Bridget Jones er fyrsta stóra persóna bókmenntagreinarinnar og sú sem
líklega skilgreinir hana best. Hún er gallagripur sem lesendur hafa löngum
tekið ástfóstri við. Hún virðist alltaf vera að lýsa því yfir að hún hafi aldrei
verið jafn niðurlægð um ævina. Bridget er hvorki gullfalleg né heilsteypt
kvenhetja og mikil áhersla er lögð á hversu óánægð hún sé með útlit sitt enda
passar hún ekki inn í þá hefðbundnu mynd sem dregin er upp af konunni í
tískublöðum: „Af hverju er ég svona óaðlaðandi? Af hverju? Meira að segja
karlmanni í býflugnasokkum finnst ég hryllileg“ skrifar Bridget í dagbók
sína eftir fyrsta fund sinn með Mark Darcy.29
Bridget Jones minnir ekki aðeins á Elísabetu Bennet hetju Hroka og hleypi-
dóma, þótt fyrst og fremst hafi verið dregin upp samsvörun með bókaflokki
Fielding og þeirri skáldsögu í fræðilegri umræðu. Um margt svipar henni
meira til Catherine Morland, söguhetju Northanger Abbey. Catherine er líkt
og Bridget Jones ekki hefðbundin kvenhetja í skáldsögu og hún myndi líklega
vera fyrst til þess að viðurkenna það sjálf. Í Northanger Abbey er lögð áhersla
á að Catherine Morland passi ekki inn í hlutverkið sem henni hefur verið
ánafnað, sem kvenhetja í ástarsögu:
Engum sem þekkti til Catherine Morland í æsku hefði komið til hugar að þar færi
framtíðarkvenhetja. Félagsleg staða hennar, skapgerð foreldra, persónuleiki og
lyndiseinkunn, allt lagðist á eitt gegn henni […]. Hún var horuð og luraleg í sköpu-
lagi, guggin, með föla, litlausa húð, dökkt líflaust hár, en svipsterk – eru þá ytri ein-
kennin öll upptalin – og ekki virtist hugur hennar líklegri til hetjudáða.30
Catherine Morland hefur ekkert við sig sem gerir hana áhugaverða sem kven-
hetju í ástarsögu, hvorki útlit né persónuleika. Tíu ára gömul leikur hún sér í