Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Blaðsíða 25

Þ r í r M á r a r
TMM 2017 · 3 25
Í næstu línu tekur Helgi sérkennilega ákvörðun. Matthías og Hallgrímur
velja augljósa kostinn við að þýða „betray“ með „svíkja“ en Helgi kýs „dregur
fleiri á tálar“. Í fljótu bragði freistast ég til að sjá þetta sem villu. Óþelló er að
horfa til svika Desdemónu við sig, og vill ekki að hún leiki fleiri menn þann-
ig. Í útleggingu Helga vill Óþelló hindra Desdemónu í að taka sér fleiri friðla.
Það er reyndar rökréttari hugsun svo „villan“ mun aldrei trufla nokkurn
áheyranda, en Óþelló er ekki í standi til að hugsa rökrétt, og eins og hinar
þýðingarnar sýna blasir einföld og „rétt“ lausn við.
Annað dæmi um vafasama útleggingu hjá Helga tel ég mig sjá í línu 18,
þar sem hann þýðir „Be thus when thou art dead“ með „vertu eins meðan
þú deyrð“, en næstu línur taka af allan vafa um að Óþelló er að óska þess að
fegurð Desdemónu á dauðastundinni haldist um alla framtíð, að minnsta
kosti í huga hans. Matthías og Hallgrímur halda þessari hugsun betur til
haga.
Línur 7–15 geyma eina af þessum makalausu hugleiðingamyndum sem
Shakespeare leggur persónum sínum gjarnan í munn í trúnaðarsamtölum
þeirra við áhorfendur. Þar sem ljóðmálið er notað til að brjóta til mergjar
ástand persónunnar eða þau vandamál sem blasa við henni. Hér enduróma
eintöl Hamlets, innri rökræður Macbeths og vangaveltur Júlíu um merkingu
og mikilvægi þess hvað hlutir heita.
Í þessum línum kveikir sú einfalda athöfn að blása á kerti hugsanir um
hinar óafturkræfu og ógurlegu afleiðingar sem verkefnið framundan hefur.
Auðvelt er að kveikja aftur á kertinu, en lífsljós Desdemónu verður ekki
endurheimt án guðlegs krafts. Eins er með rós sem klippt er af rót sinni. Hún
vex ekki meir, heldur visnar.
Allir skila okkar menn þessum kafla með umtalsverðri reisn. Mögulega
hefur Matthías samt misskilið línuna um Prómeþeifseldinn, virðist halda að
Títaninn sjálfur eigi að blása lífi í Desdemónu.
Gaman er að skoða þrjár ólíkar leiðir til að skila „flaming minister“.
Honigmann rekur myndina að 104. Davíðssálmi, þar sem segir í 4. versi,
„Who maketh his angels spirits; his ministers a flaming fire:“, eða „Þú gerir
vindana að sendiboðum þínum, bálandi eld að þjónum þínum“. Kannski
full-stórkallaleg vísun í hljóðskraf um kertaljós í svefnklefa ungrar stúlku,
fyrir utan að bein textatengsl verka Shakespeares og Jakobsbiblíunnar verða
að skoðast í því ljósi að sú rómaða þýðing kom út 1611, þegar skáldið átti varla
nema 5–6 leikrit óskrifuð. Óþelló er talinn frá um 1603–4, þegar þýðingar-
starfið var að hefjast.
„Litla loga-þernan“ þýðir Matthías. Hallgrímur fylgir því fordæmi, fyrir
utan að breyta þernu í þjón, sem fer vel á, enda orðið „þerna“ á góðri leið
með að hverfa úr málinu. Helgi lætur „þjónustuhlutverkið“ lönd og leið með
„þú litli bjarti logi“.
Hallgrímur er sá eini sem virðist reyna að koma nútímamerkingu orðsins
„cunning“ til skila með „græsku“, en bæði er erfitt að meðtaka þau blæbrigði,