Tímarit Máls og menningar - 01.09.2017, Blaðsíða 89

J a n e A u s t e n : Æ v i , á s t i r o g f r a m h a l d s l í f
TMM 2017 · 3 89
Því má halda fram að Jane Austen sé nútímalegasti rithöfundur 19. aldar-
innar og hefur hún haft mikil áhrif á kvennamenningu samtímans. Írónísk
frásagnarrödd Austen afhjúpar hræsni, snobb og uppgerð efri stéttar auk þess
sem sögur hennar takast á við siðblindu, hroka og mannasiði um leið og þær
segja frá ást og tilhugalífi kvenna sem reyna að fóta sig í karlaheimi.
Á undanförnum árum hefur það farið vaxandi að aðdáendur skáld-
konunnar leiti skýringa í lífi hennar á því hvernig hún fór að því að skrifa
svo magnaðar ástarsögur. Það þykir undarlegt að einn mesti ástarsagna-
höfundur vestrænnar menningar skuli sjálf ekki hafa gengið út. Í grein sem
Austenfræðingurinn Deidre Lynch skrifar fyrir bandaríska tímaritið Slate
spyr hún hvers vegna aðdáendur Austen séu svona uppteknir af hjúskapar-
stöðu hennar og mögulegum ástum: „Hvers vegna eru svo margir aðdáendur
Austen áfjáðir í að sanna að jafnvel þótt hún kæmist aldrei að altarinu, en
þangað kom hún kvenhetjum sínum gjarnan, þá hafi hún raunverulega verið
góður kvenkostur?“17
Spurning Lynch vísar, eins og áður hefur komið fram, til umfangsmikils
sviðs í umræðunni um Jane Austen, en ástalíf hennar er viðfangsefni í fjöl-
mörgum ævisögum og fræðigreinum, ekki síður en skáldverkum sem byggja
á lífshlaupi skáldkonunnar, jafnt skáldsögum og kvikmyndum. Fjallað er
um „leyndu“ ástina í lífi hennar, eftirsjá Jane vegna glataðra tækifæra, og
jafnvel misheppnað líf hennar. Austen sé þannig að skrifa sig frá þungbærri,
harmrænni reynslu sem hafi mótað hana í senn sem manneskju og skáld-
sagnahöfund, en skáldsögurnar eru taldar veita okkur óbeinan aðgang að
lykilaugnablikum úr lífi skáldkonunnar, stundum sem nánast ekkert er
vitað um. Sögurnar verða samkvæmt þessu að tilraunum skáldkonunnar til
að endurskapa raunveruleg ástarævintýri sín, vinna úr þeim og festa þau í
minningunni.
Í þessu samhengi má nefna að ævisagnahöfundurinn Jon Spence gerði
mikið úr sambandi Jane og Toms og les það sem lykilatburð fyrir líf Jane
Austen, atburð sem gerði hana að rithöfundi, í áðurnefndu verki sínu
Becoming Jane Austen. Ævisaga Spence og kvikmyndin Becoming Jane varpa
ljósi á þá tilhneigingu lesenda skáldsagna Austen að vilja sjá hana ástfangna,
að bæta fyrir það sem virðist vera líf án ástarsambanda og gera hana jafnvel
hugsjúka af ástarþrá. Því hvernig getur það farið saman að höfundur mikil-
fengustu ástarsagna 19. aldarinnar hafi aldrei kynnst töfrum og sársauka
ástarinnar?18
Þannig má sjá hvernig aðdáendur dæma rithöfundinn með hliðsjón af
viðfangsefni hans og telja að skrifin hafi verið flótti, dagdraumar og fantasía
en þannig er einmitt lesandi vinsælla ástarsagna útskýrður af hefðinni, dag-
draumar hans eru taldir hættulegir því þeir koma í veg fyrir að hann geti lifað
lífinu til fulls. Sjónvarpsþáttaröðin Lost in Austen fangar vel viðhorf okkar til
ástarsagnalesturs sem þráhyggju. Aðalhetja þáttaraðarinnar, Amanda Price,
ánetjast eftirlætisskáldsögu sinni, Hroka og hleypidómum. Strax í upphafi